Moc Heka, czyli rola magii w życiu codziennym starożytnych Egipcjan
2 1

2
1. Słowo wstępne o magii
Heka jest uosobieniem magii, mocy oraz słów mogących kształtować rzeczywistość, a także życie pozagrobowe. Tak postrzegali ją pierwsi budowniczowie starożytnego Egiptu już od około czterech tysięcy lat przed naszą erą. Ówcześni mieszkańcy delty Nilu wierzyli, że bóstwa o mocy stwórczej, takie jak Nu (woda otchłani/wszechocean), używały heka do stworzenia świata, który wyłonił się z pierwotnego chaosu. Czyniąc Ziemię uporządkowaną, jednocześnie ujarzmili siły chaosu. Niestety, chaotyczne siły pragną wyzwolić się z więzów pozornego ładu, zaś jedyną siłą mogącą je powstrzymać jest heka. W starożytnym Egipcie nie tylko bogowie zajmowali się magią. Głęboko wierzono, że pomniejsze istoty nadprzyrodzone, faraonowie czy zmarli posiadają element heka, który odpowiednio użyty w postaci modlitw, rytuałów czy amuletów mógł odwrócić uwagę złowrogich duchów.
Fotografia nr 1
Thoth to bóg mądrości i pisma. Był silnie związany z magią. Przedstawiany z głową pawiana lub ibisa. Przypisywano mu wynalezienie pismo hieroglificznego, którego użył do napisania 42 tajnych ksiąg mądrości przechowywanych w egipskich świątyniach.
Moc Heka, czyli rola magii w życiu codziennym starożytnych Egipcjan
2. Kosmiczna harmonia
Inną formą magicznej mocy, w którą wierzyli starożytni Egipcjanie, było Akhu. Był to rodzaj magii ściśle związany z istotami zamieszkującymi świat podziemny. Aby chronić się przed magią Akhu, kapłani i skrybowie przechowywali w Domach Życia (rodzaj świątyni) kolekcje ochronnych manuskryptów.

W egipskich świątyniach zarówno sunu (lekarze), jak i sou (wytwórcy amuletów) używali słów mocy Heka oraz rytuałów, wspomagając swoje działania magicznymi przedmiotami. Wiara w Heka była powszechna w Egipcie i przejawiała się w każdym aspekcie życia – od narodzin, przez śmierć, aż po to, co następuje po niej. Heka pomagał zapewnić harmonię kosmosu i działał jako kanał, przez który czciciele mogli szukać boskich łask.

Istniał również żeński odpowiednik magii, zwany Weret-Hekau, który przedstawiano w postaci kobry. Uważa się, że laski z głowami węży, często używane przez egipskich magów, mogły reprezentować właśnie ten aspekt magii. Nadprzyrodzone moce, magia i religia cieszyły się niezmierzoną popularnością w starożytnym Egipcie. Ci sami kapłani, którzy odprawiali ceremonie w świątyniach, kierując boską moc za pośrednictwem faraona, zapewniali również, że słońce wschodzi każdego ranka, a wylewy Nilu przynoszą płodność. Jednocześnie zaklinali i błogosławili amulety do znacznie bardziej prywatnych celów.
Fotografia nr 2

U góry: Amulety były niezwykle popularne w starożytnym Egipcie. Ten przykład przedstawia ptaka Ba, wykonany jest ze złota, lapis lazuli i turkusu.

U dołu: Papirus Ebersa z około 1500 r. p.n.e. zawiera formuły lecznicze i magiczne, w tym zaklęcia mające na celu odpędzenie demonów.
Moc Heka, czyli rola magii w życiu codziennym starożytnych Egipcjan
3. Kapłani

Kapłani byli opiekunami świętych ksiąg, takich jak Księga Obalenia Apepa. Apep był wężem, który uosabiał siły chaosu, a jego złe moce były postrzegane jako szczególne zagrożenie dla ludzi. Chociaż wierzono, że wszyscy bogowie posiadają heka, to prym w posiadanej mocy wiodła lwia bogini Sekhmet. Jej Siedem Strzał przynosiło choroby zakaźne, zaś Rzeźnicy Sekhmet, grupa demonicznych posłańców, mogli siać spustoszenie podczas pięciu dodatkowych dni dodanych pod koniec roku kalendarzowego, aby zharmonizować go z rokiem słonecznym. Aby się przed nimi uchronić, magowie recytowali zaklęcia zawarte w Księdze Ostatnich Dni Roku, owijając swoje szyje płótnem i wymieniając się amuletami w kształcie lwiej bogini, aby uchronić się przed jej gniewem.
Fotografia nr 3

Egipski amulet z zwielokrotnionym okiem Horusa.
Moc Heka, czyli rola magii w życiu codziennym starożytnych Egipcjan
4. Ochrona przed złem


Egipscy kapłani i magowie znali wiele różnych strategii udaremniania złowrogich zamiarów nieprzyjaznych duchów. W samych zaklęciach mogli domagać się władzy nad bóstwem, wypowiadając jego imię, lub oszukać demona, aby uwierzył, że atakuje boginię Izydę i jej dziecko Horusa, a nie skromną matkę i jej potomka. Mogli także zagrozić interwencją boga o jeszcze straszniejszej mocy, takiego jak Set, mordercze bóstwo pustyni i nieporządku. Zaklęcia ochronne zapisywano na papirusach i noszono na ciele lub ukrywano w pojemnikach jako amulety. Magiczne inskrypcje mogły być zapisywane na misach, a osoba szukająca ochrony piła z nich wodę. Cippi (rzeźbione płyty) przedstawiające Horusa pokonującego niebezpieczne zwierzęta, takie jak węże, były umieszczane w pomieszczeniach, aby zapobiegać i leczyć użądlenia oraz ukąszenia.
Fotografia nr 4

Uważano, że Taweret przedstawiony na tym steatytowym słoju pomaga kobietom podczas porodu. Słój mógł zawierać mały papirus z magicznym zaklęciem chroniącym matkę i dziecko.
Moc Heka, czyli rola magii w życiu codziennym starożytnych Egipcjan
5. Klątwy

Klątwy stanowiły wyspecjalizowaną formę magii. Były zawarte w zbiorach znanych jako Teksty Egzekucji i miały na celu osłabienie przeciwników za pomocą magii. Imiona przeklętych wypisywano na naczyniach, które następnie rytualnie rozbijano i umieszczano w dołach. Figurki związanych mężczyzn i kobiet zastępowały prawdziwe ofiary w rytualnych obrzędach, mających na celu pozbawienie ich życia pozagrobowego.

Jednak ci, którzy pozostali w zawieszeniu między tym a następnym życiem, mogli stać się mutami – kłopotliwymi zmarłymi, szukającymi zemsty na żywych (coś na wzór wampira). Jedna z klątw wymagała od praktykującego obcięcia włosów ze zwłok i przywiązania ich do włosów żywej osoby, co miało doprowadzić ją do szaleństwa. Inna nakazywała przymocowanie papirusu z klątwą do żelaznego pierścienia i pochowanie go w grobie, co wiązało zmarłego na zawsze z jego grobowcem.

Klątwy zapisywane w samych grobowcach ostrzegały intruzów przed bezczeszczeniem komory grobowej, grożąc im wiecznym cierpieniem. Praktyka ta była szczególnie powszechna w okresie Starego Państwa (2575-2150 p.n.e.), gdy pochówki w piramidach stawały się coraz bardziej wyszukane, a znajdujące się w nich dobra grobowe – bardziej atrakcyjne dla rabusiów.
6. Medycyna i magia

W starożytnym Egipcie granica między medycyną a magią była zatarta, a kapłani Sekhmet często pełnili również funkcje lekarzy. Wobec braku skutecznych środków leczniczych na wiele dolegliwości uciekali się do zaklęć i rytuałów. Niektóre czary wymagały użycia substancji leczniczych o charakterze podobnym do przyczyny dolegliwości, takich jak na przykład gnój, aby złagodzić problemy jelitowe. W przypadku arystokracji i władców stosowano zapisy zawarte w Tekstach Piramid, takie jak "nakazanie" zablokowanej kości, aby opuściła gardło pacjenta. Przemawiano też bezpośrednio do demonów, które miały wywoływać dany rodzaj schorzenia.
Fotografia nr 5

Lwi bóg Bes był popularnym bóstwem opiekuńczym. Wierzono, że jego ohydna twarz odstraszała demony. Był najczęściej wzywany podczas porodu. Na przedstawionym amulecie tuli niemowlę Horusa.
Moc Heka, czyli rola magii w życiu codziennym starożytnych Egipcjan
7. Obrzędy związane z śmiercią

W starożytnym Egipcie to śmierć była największym wyzwaniem, z jakim zmagali się ludzie władający sztukami magicznymi. Obrzędy odprawiane w imieniu zmarłych były skomplikowane, a w przypadku elit charakteryzowały się wieloetapowością i miały na celu zjednoczenie ka i ba. Zaklęcia oraz mumifikacje przeprowadzano w celu ochrony ka – źródła życia – oraz uwolnienia ba, które zawierało ludzką duszę.

W wierzeniach Egipcjan ba przechodził serię prób podczas podróży do podziemi. Niepowodzenie w tych próbach oznaczało drugą śmierć – zatarcie ziemskiej pamięci o zmarłym, który na zawsze wędrowałby jako duch. Aby tego uniknąć, Egipcjanie pokrywali ściany swoich grobowców tekstami z Księgi Umarłych, zawierającymi zaklęcia chroniące duszę.

Sąd nad ludzką duszą wyglądał następująco: Anubis obserwował ważenie serca zmarłego względem pióra bogini Maat. Jeśli serce okazało się cięższe od pióra, ba zostawało pożarte przez demona z głową krokodyla, zwanego Ammit. Jeśli natomiast piórko było cięższe, ba mogło połączyć się z ka, dając duszy szansę na dalsze życie w raju.
Fotografia nr 6

Scena ważenia duszy (wł. to serca) z Księgi Umarłych.
Moc Heka, czyli rola magii w życiu codziennym starożytnych Egipcjan
Obrazek zwinięty kliknij aby rozwinąć ▼
1000
1000
400
100
+9
0.10478186607361