11 lipca obchodzony jest w Polsce Narodowy Dzień Pamięci o Polakach – Ofiarach Ludobójstwa dokonanego przez OUN i UPA. Święto to upamiętnia ofiary tzw. „krwawej niedzieli” z 1943 roku, kiedy to na Wołyniu i Kresach Południowo-Wschodnich doszło do masowych mordów na polskiej ludności cywilnej.

Symbolicznym znakiem pamięci o tych wydarzeniach jest kwiat lnu, którego niebieski kolor symbolizuje wytrwałość, spokój i melancholię, a krótki czas kwitnienia odzwierciedla przerwane życie tysięcy niewinnych ludzi.

Święto to nie jest dniem wolnym od pracy, a instytucje publiczne funkcjonują normalnie.

W tym dniu nie obowiązuje nakaz zdejmowania flag Ukrainy z budynków polskich urzędów – nie ma takich wytycznych w przepisach czy komunikatach państwowych.

W Polsce obchody mają charakter uroczysty i państwowy – odbywają się msze święte, składane są kwiaty pod pomnikami, organizowane są marsze pamięci oraz wydarzenia edukacyjne.

Na Ukrainie 11 lipca nie jest obchodzony jako święto państwowe i nie organizuje się w tym dniu żadnych uroczystości upamiętniających ofiary tych zbrodni.

Temat ten pozostaje trudny w relacjach polsko-ukraińskich i nie jest upamiętniany w przestrzeni publicznej Ukrainy

W ukraińskich publikacjach i wypowiedziach pojawiają się różne argumenty mające tłumaczyć lub usprawiedliwiać działania UPA:

Odpowiedź na represje: Część ukraińskich historyków i publicystów wskazuje, że czystki na Wołyniu były odpowiedzią na wcześniejsze akcje polskiego podziemia przeciwko ukraińskiej ludności na Chełmszczyźnie i w innych regionach. W tej perspektywie działania UPA miały być odwetem za rzekome zbrodnie polskie i próbą ochrony ukraińskiej ludności przed eksterminacją.

Walka o niepodległość: UPA i OUN są przedstawiane jako organizacje, które w warunkach chaosu wojennego dążyły do stworzenia niepodległego państwa ukraińskiego. Usuwanie Polaków z Wołynia i Galicji Wschodniej miało zapewnić jednolitość etniczną tych terenów i wzmocnić pozycję Ukraińców w przyszłych rozmowach międzynarodowych.

Symetria ofiar: W wielu ukraińskich opracowaniach podkreśla się, że także Ukraińcy padali ofiarą polskich akcji odwetowych, a liczba ofiar po obu stronach była zbliżona. Takie podejście ma na celu zrelatywizowanie odpowiedzialności i przedstawienie konfliktu jako dwustronnego.

Polityka historyczna i przemilczanie: Współcześnie na Ukrainie temat Wołynia często bywa przemilczany lub przedstawiany w sposób niepełny. W oficjalnej polityce historycznej dominuje gloryfikacja UPA jako bohaterów walki o wolność, a krytyka tych formacji jest marginalizowana lub uznawana za niepożądaną.

Wg Ukraińców zginęło ok 30 tys. Polaków, a wg polskich historyków ofiar mogłby być nawet ponad 300 tys.

Siema dzidki. Jak wiecie, dziś mamy kolejną rocznicę Krwawej Niedzieli, w którą to upamiętnia się Rzeź Wołyńską, czyli trwającą kilka miesięcy serię zbrodni, jakich ukraińskie bojówki nacjonalistyczne dopuściły się na polskich mieszkańcach wsi położonych na terytoriach dzisiejszej zachodniej Ukrainy. W Polsce to wydarzenie wzbudza bardzo wiele emocji. Dla nas rozmiar i skala okrucieństwa, jakiego dopuściło się UPA jest powszechnie znana. Chyba wszyscy na lekcjach historii słyszeliśmy makabryczne opowieści o rozcinaniu mieszkańców wołyńskich wsi przy pomocy pił czy paleniu ich żywcem. Logiczne więc, że ten epizod II wojny światowej budzi w Polakach (i w każdym posiadającym odrobinę empatii) wyłącznie negatywne skojarzenia. Dlatego też zawsze dziwiło mnie podejście Ukraińców do tego wydarzenia. Dlaczego UPA i Bandera, których wielu Polaków za ich czyny zestawiłoby w jednym szeregu z Hitlerem i Stalinem są tam gloryfikowani? Dlaczego nikt nie kwapi się do tego, aby przyznać się do winy i raz na zawsze zamknąć ten dzielący nasze kraje temat? Czy Ukraińców cieszy makabryczna śmierć dziesiątek tysięcy cywilów? Nie wiedzą nic o Wołyniu? A może wiedzą, tylko ich wersja zdarzeń różni się od naszej? W celu poznania odpowiedzi postanowiłem przeprowadzić małe "śledztwo" jak ten temat może wyglądać z perspektywy zwykłego Ukraińca.

Najpopularniejszą wyszukiwarką internetową na Ukrainie jest Chrome. Po wpisaniu frazy "Wołyń 1943" w języku ukraińskim (oraz po dokonaniu odpowiednich ustawień języka oraz lokalizacji) pierwszy link jaki się pokaże jest z Wikipedii. Jest to uznane w całym internecie źródło wiedzy, więc logiczne, że laik właśnie stąd będzie czerpał informacje.

Po kliknięciu wchodzimy do artykułu (na potrzeby wrzuty przetłumaczonego w całości przez google translator) i jako pierwsza ukazuje nam się definicja tych wydarzeń. Pierwsze różnice w naszej i ukraińskiej wersji widoczne są już tutaj. O ile polska wikipedia Rzeź wołyńską otwarcie nazywa ludobójstwem dokonanym przez ukraińskich nacjonalistów przy aktywnym, częstym wsparciu miejscowej ludności ukraińskiej wobec mniejszości polskiej byłego województwa wołyńskiego II RP, tak w artykule od naszego wschodniego sąsiada przeczytać możemy, że "Wołyńska tragedia" w zasadzie bardziej przypominała wzajemne napierdalanki jednej ludności z drugą. Coś a'la wojna domowa. Ukraiński historyk wymieniony w definicji otwarcie nazywa to "II wojną polsko-ukraińską".

Zanim mi ktoś w tym momencie zarzuci, że taka definicja jest uzasadniona, bo AK przeprowadzała akcje odwetowe, to od razu mówię - tak, wiem o tym. Poczekajcie do końca tekstu.
Pierwszy akapit artykułu zaczyna się od opisu napiętych stosunków pomiędzy Polakami i Ukraińcami w okresie międzywojennym i wymienia powody wzajemnej nienawiści, które mogły być powodem Rzezi. Nie będę się na tym skupiał, wielu Polaków ma świadomość tego, że Ukraińcy w dwudziestoleciu mieli powody, by nas nie lubić. Jak ktoś jest zainteresowany, to może sam potem sprawdzić. Przechodząc do właściwego opisu Rzezi, w artykule wymienione były cele, jakie UPA zamierzała w 1943 zaatakować. Wśród nich były "niemieckie i sowieckie twierdze", "komuniści", "kolaboranci", "przeciwnicy UPA" i "pacyfiści". Polacy zostali wymienieni dopiero na końcu tej wyliczanki. Następnie możemy przeczytać, że pierwszy cios ze strony UPA padł na kolaborantów (o tym jednak mówi też polska wiki, więc na razie bez kontrowersji, poczekajcie do końca).

Idąc dalej możemy dowiedzieć się, że wydarzenia słynnej "krwawej niedzieli", której rocznicę właśnie obchodzimy to w rzeczywistości polska propaganda i nadinterpretacja. Przypomnę - krwawa niedziela (11 lipca 1943) to moment kulminacyjny zbrodni, w którym jednocześnie zaatakowanych zostało ponad 100 polskich wsi. Zdaniem ukraińskiego historyka Wołodymyra Wjatrowycza, UPA "nie miała wystarczająco dużo sił", aby zaatakować tyle celów jednocześnie. Wjatrowycz przez 5 lat pełnił funkcję prezesa ukraińskiego IPN-u, a jego opinie w polskim środowisku naukowym od dawna uważane są za wybielające własny kraj, przez co popadł w liczne konflikty, zwłaszcza z naszymi (ale nie tylko) historykami.

W innym miejscu tekstu następuje próba przerzucenia odpowiedzialności. Napisano tam o teorii, według której za ataki na polskie wsie odpowiedzialne mogły być tak naprawdę setki "przebranych" oddziałów sowieckiego NKWD. Teoria ta jest odrzucana przez historyków polskich i niektórych zagranicznych (np. Timonthy Snyder) mówiąc, że nie ma żadnego dowodu na to, żeby komuniści dokonali takiej prowokacji.

Kolejną teorią, rozsiewaną jednak przez inną ukraińską organizację nacjonalistyczną jeszcze w czasie wojny jest rzekoma odpowiedzialność niemieckich okupantów, którzy mieli miejscową ludność "sprowokować" do wzajemnego zabijania się.

No dobrze, ale odrzucając na chwilę te teorie o winie Gestapo i NKWD, niektórzy pewnie się zastanawiają co do zajebiście ważnej kwestii - kto w ogóle zaczął zabijać niewinnych cywilów, będąc odpowiedzialnym za rozkręcenie tej spirali nienawiści? Polacy, czy Ukraińcy?
Artykuł nie rozwiewa tego zagadnienia wprost. Chociaż główna jego część wspomina o tym, że polskie działania wymierzone w ludność ukraińską "nasiliły się w odpowiedzi na działania UPA", to w paru miejscach sugerowane jest, że Rzeź wołyńska rozpoczęła się w odpowiedzi na polskie zbrodnie.

Szczególnie zabawny jest ostatni screenshot, gdyż zalinkowane do niego źródło dosłownie obala stwierdzenie, że Polacy w 1942 przeprowadzili masakrę Ukraińców na Chełmszczyźnie.

Pozwólcie, że pominę akapit, w którym opisane zostały napady polskiego podziemia na ukraińskie wsie. Wszyscy wiedzą, że takie akcje miały miejsce, a ja tutaj po prostu punktuję różnice pomiędzy polską a ukraińską wikipedią. Przejdźmy do podsumowania ofiar. Znana nam wszystkim liczba 50-60 tysięcy zabitych Polaków uznana tam została za "znacznie przesadzoną", a badania niektórych polskich historyków oceniono jako fałszerstwa. Podawana jest wysoka rozbieżność w liczbie ofiar podawanej przez stronę polską, sięgającą nawet 500 tysięcy zabitych. Jako przykład podają opinie kontrowersyjnego historyka Edwarda Prusa, który rzeczywiście wygłosił, jakoby Ukraińcy zamordowali na Wołyniu pół miliona naszych rodaków, jednak jakbym miał się przyczepić, to uznałbym, że wstawienie jej do tekstu jest pewną formą manipulacji żeby pokazać "patrzcie, głupi Polacy podają wziętą totalnie z dupy liczbę ofiar Wołynia, więc nie są wiarygodni". Nieżyjący już Prus od dawna uważany był za badacza kontrowersyjnego i zmyślającego źródła, jednak trzeba ukraińskim edytorom wikipedii oddać, że rzeczywiście tak kiedyś powiedział.

Screenshot podaje też liczbę, jaka zdaniem ukraińskich edytorów wiarygodnie oddaje rzeczywistą liczbę zabitych Polaków. Zamiast znanych nam 50-60 tys., Ukraińcy podają kilka razy mniejszą liczbę 15-20 tysięcy, chociaż nasi badacze utrzymują, że minimalna możliwa liczba zabitych to 36,5 tys., gdyż tyle ofiar udało się zidentyfikować po nazwisku.
No dobrze, a na ile w takim razie wyceniono liczbę pomordowanych przez polskie podziemie Ukraińców (epizod, jaki my z historii znamy jako "akcje odwetowe AK")?

Wg ich wersji zdarzeń Polacy zabili 21-24 tys. Ukraińców, co przekracza podaną wyżej liczbę Polaków zabitych przez UPA. W innym miejscu stwierdzono, że podawana przez polskiego historyka Grzegorza Motykę liczba 10-15 tysięcy zabitych przez AK Ukraińców jest ich zdaniem "trzykrotnie zaniżona". Jest to o tyle ciekawe, że polska wikipedia uważa, że Ukraińców zginęło 2-3 tys. i... również powołują się na badania Motyki. Kto mówi prawdę?

Ale to nie wszystko, bo rekordzista, niejaki Stiepan Makarczuk podaje szaloną liczbę 120 tys. ofiar narodowości ukraińskiej, choć na jego obronę należy powiedzieć, że zasłania się tym, że "nie wiadomo ile z tego zabili Polacy, a ile Niemcy".

Pobieżnie przejrzałem też całą resztę artykułu i nie znalazłem nic na temat okrutnych praktyk, o jakich słyszeliśmy na lekcjach historii (jak rozrywanie końmi czy palenie żywcem), ani o tym, że ukraińskie władze utrudniają ekshumację ofiar, natomiast bardzo wiele napisano o tym, że temat Wołynia jest grzany przez polskich polityków. Sam wspomniany przed chwilą Motyka, który jest uważany za jednego z najlepiej zaznajomionych z historią Wołynia badaczy jest dyskredytowany w każdym zdaniu w jakim zostanie tam wymieniony, a w artykule o sobie samym na ukraińskojęzycznej wikipedii został określony jako "jednostronny" historyk, co moim zdaniem jest mocno przesadzone, gdyż Motyka jest przykładowo zwolennikiem uznania Akcji "Wisła" z 1947 za zbrodnię przeciwko ludzkości (stając niejako po stronie Ukraińców).
Dwa inne kwiatki, jakie udało mi się odnaleźć w artykule to rzekoma współpraca AK i... służb PRL, które zjednoczyły się we wspólnym celu zabijania Ukraińców;

oraz stwierdzenie, że AKowska Akcja "Burza" miała na celu zajęcie ukraińskich miast w celu "włączenia ich do terytorium Polski", w zasadzie sugerując, jakoby największa w historii polskiego podziemia operacja wojskowa była skierowana niemal wyłącznie przeciw Ukrainie (screen z artykułu o Akcji "Burza", która jednak została przytoczona w artykule o Wołyniu).

Co do tematu ludobójstwa na Wołyniu, to nasza wikipedia i różni badacze stoją na stanowisku, że wydarzenia z 1943 można uznać za ludobójstwo polskiej ludności. Ukraińska z kolei twierdzi, że nie może być o czymś takim mowy, gdyż... UPA nie była państwem, a ludobójstw mogą dokonywać wyłącznie państwa. Wychodzi więc na to, że w Rwandzie również nie było ludobójstwa plemienia Tutsi, bo "państwo Hutu" nie istniało ani dalej nie istnieje.

Po wszystkim tym jednak można wysnuć prosty wniosek - wersja tego, jak wyglądała Rzeź wołyńska diametralnie się różni, porównując między sobą wikipedię polską i ukraińską. Historia jest nauką, a w nauce nie powinno mieć miejsca na "ustalanie własnej prawdy" albo "prawdy leżącej po środku". Gdybym był Ukraińcem, który wszedł na Wikipedię, bo chciał się czegoś o Rzezi dowiedzieć, a po przeczytaniu przyjąłbym najbardziej korzystną dla Ukrainy wersję wydarzeń, to mógłym uznać, że:
- rzeź zaczęli Polacy;
- zabito 24 tysięcy ukraińskich cywilów (a być może nawet 120 tysięcy);
- w wyniku czystek zginęło 15-20 tysięcy Polaków, z czego tylko część jest sprawką UPA, bo resztę zabili Niemcy i ich policje pomocnicze oraz jacyś ninja z NKWD;
- polscy historycy zawyżają polskie ofiary i zaniżają ukraińskie, (a czasami przypisują zmarłych Ukraińców jako Polaków), nie dopowiadają niektórych informacji, a temat Rzezi jest wykorzystywany przez polskich polityków;
- ani słowa o okrutnych praktykach, o jakich wspominają polskie źródła.
Więc na upartego można powiedzieć, że wikipedia z Ukrainy podaje dokładnie odwrotną wersję wydarzeń, jaką znamy my. Ktoś tam zaczął zabijać, pewnie Polacy, po czym rozpoczęła się wzajemna rzeź UPA i AK przy udziale formacji niemieckich i ZSRR, ale generalnie to na Wołyniu zginęło więcej Ukraińców, a Polacy kłamią i grają tematem tragedii, fałszywie nazywając te wydarzenia "ludobójstwem". Pewnym pocieszeniem jest to, że angielsko- (największa wersja wikipedii ogółem) i rosyjskojęzyczna (druga największa, popularna również na Ukrainie) wikipedia w większości utrzymują tę samą wersję, co polska.
Podsumowując, pisząc ten tekst nie chodziło mi o zestawienie "głupiej ukraińskojęzycznej wikipedii" z "fajną i prawdomówną" polskojęzyczną, tylko raczej o pokazanie, dlaczego ktoś z Ukrainy może nie potępiać tego, co wydarzyło się na Wołyniu. Nie musi to wynikać z jakiejś zawziętości do nas czy czegoś podobnego. Odpowiedź jest znacznie prostsza - im zwyczajnie serwuje się zupełnie inną wersję zdarzeń niż nam. Dla nas Wołyń do okrucieństwo i ludobójstwo naszego narodu przeprowadzone przez obcych nacjonalistów i szowinistów, a dla nich te wydarzenia przypominają bardziej plemienne wojenki, gdzie nie było strony "bardziej pokrzywdzonej". Przypomina to bardziej wojenki na Bałkanach w latach 90. XX wieku. Dlatego, jak ma się podaną taką wersję można się dziwić "czemu Ci Polacy chcą od nas przeprosin, skoro są tak samo winni?". Wszelkie różnice w obu wersjach zdarzeń są wynikiem wzajemnego faworyzowania własnych historyków przy dyskredytowaniu badaczy z tego "drugiego" kraju.
Więc kończąc już ten przydługi tekst, nie chciałem pokazywać tutaj, kto ma rację a kto nie, tylko zwrócić uwagę na występujące różnice. Ze względu na ilość badań, większość badaczy przyjmuje polską wersję zdarzeń za bardziej wiarygodną i ona była moim punktem odniesienia przy klejeniu tej wrzuty, jednak jako ktoś krytycznie myślący jestem otwarty na wszelkie poparte dobrymi badaniami źródła obalające bądź potwierdzające któreś z zarzutów, jakie tu padły w stronę ukraińskiej wikipedii. Jeśli takie posiadasz, to zarzuć nimi w komentarzach. Tym co dotarli do końca mogę pogratulować, a ja tymczasem spad... znaczy ten, wypierdalam.