Dzidki, dzisiaj poruszę temat, który nie jest na pewno odpowiedni dla osób o słabych nerwach (ale nie będę też zamieszczać zbyt ohydnych zdjęć, bo nie wiem, czy tak przejdzie) – a mianowicie utylizację martwych wielorybów, które przez fale co jakiś czas są wyrzucane na plażę w wielu miejscach z dostępem do morza na całym świecie. Nie zamieszczę tego w dziale „Hard”… dlaczego? Bo jest to związane z naturalnym końcem życia zwierzęcia, zakończeniem jego cyklu często w sposób naturalny i równie dobrze takie materiały mogą pojawić się w filmach dokumentalnych. Nie będę też tego oznaczać 18+, bo to żadna erotyka, znęcanie się ani nic z tych rzeczy – ot, czysta wiedza o zakończeniu życia zwierzęcia, tylko trochę więcej tematyki, która u niektórych może tą odrazę jednak budzić. Dlatego dla bezpieczeństwa piszę ostrzeżenie dla osób wrażliwych za widok krwi i poćwiartowanych ciał zwierząt, a także tematy rozkładu, gnicia i gazów – dla zasady, żeby nie było, że nie ostrzegałam. Dlaczego usuwanie ciał martwych wielorybów wyrzuconych na plażę to taki duży problem i czemu angażuje aż tyle osób? Oczywiście ma to związek nie tylko z rozmiarem samego zwierzęcia, ale również procesem zachodzącym wewnątrz jego wnętrzności.

Dlaczego martwe wieloryby poddaje się utylizacji?

Każde zwierzę kiedyś kończy swój żywot… również wieloryby, u których długość życia często waha się od 100 do nawet 200 lat w zależności od gatunku. I problemem nie jest tylko ich wielkość, ale również procesy, które zachodzą wewnątrz ich ciał nawet po śmierci. Otóż układ pokarmowy wieloryba nawet po zakończeniu jego życia pracuje przez jeszcze nawet ponad 2 dni w zależności od gatunku, chociaż były też takie, które pracowały trzy dni. To teraz wyobraźcie sobie procesy trawienne, które dalej zachodzą w organizmie tak dużego zwierzęcia… nie pomijając również produkcji gazów (głównie siarkowodoru i metanu) – nie tylko w samych jelitach, ale również w żołądku. Nie wspominając już o gazach wydzielanych przez gnicie narządów wewnętrznych w martwym zwierzęciu, które jest poddane nadmiernej ekspozycji na słońce, przez co często wnętrze wieloryba szybciej wypełnia się gazami powodując rozepchanie go od środka i nadęcie niczym ogromny balon… a potem bam! Eksplozja! I to nie byle jaka, bo nie dość, że towarzyszy jej potężny odór, to jeszcze siła eksplozji może być tak duża, że może spowodować śmierć kilku blisko stojących ludzi lub skutkować poważnym uszkodzeniem ich ciała. Dlatego też pozostawienie takiego wieloryba na plaży bez zgłoszenia jest bardzo niebezpieczne – chociaż pomimo tego często gromadzi się wiele przechodniów, którzy pomimo ostrzeżeń przyglądają się zjawisku czy całej akcji utylizacyjnej… jednak niekiedy mogą tego pożałować, o czym dalej.

Utylizacja wielorybów – Bardzo kosztowny proces

Chociaż na pierwszy rzut oka utylizacja wieloryba może wydawać się czymś normalnym, tak naprawdę jest operacją wymagającą co najmniej obecności kilku specjalistów, a także ogromnego sprzętu, dużego zespołu osób zajmujących się utylizacją, pobrań próbek zwierzęcia w celu oceny przyczyn jego śmierci, czasami wielkogabarytowych środków transportu, a także… szybkiego przeprowadzenia wszystkich etapów utylizacji, gdyż taki osobnik może wybuchnąć powodując nie tylko zagrożenie dla otoczenia, ale również skażenie środowiska, jeśli był czymś zatruty lub chory – gdyż blisko brzegu zazwyczaj podpływają właśnie osobniki chore lub bardzo stare, kiedy czują, że ich koniec jest już bliski. Dlatego właśnie praca przy utylizacji takich zwierząt w krajach, gdzie problem jest częsty jest bardzo opłacalne – jeden dzień utylizacji takiego wieloryba o wadze 3 ton to ok. 180 tysięcy $, czyli koszt usunięcia osobników o dwukrotnie większej masie to 360 tysięcy $.

Jednak mimo tego, że wynagrodzenie pracowników fizycznych pracujących przy utylizacji w wielu krajach jest niezwykle wysokie, nie cieszy się zbytnim zainteresowaniem – wiąże się z nieprzyjemnym widokiem, strasznym odorem, brudną robotą i ryzykiem eksplozji, w wyniku której może dojść do uszkodzenia ciała czy nawet śmierci. W dodatku wymaga wytrzymałości fizycznej i szybkiego podejmowania działań. Do tej pory w tym zawodzie pracowała tylko jedna kobieta w zespole z Australii oraz pięć z Tajwanu. Takiej pracy zwykle podejmują się mężczyźni, chociaż nie ma przeciwwskazań, żeby kobiety też pracowały – na przykład podczas ćwiartowania zwierzęcia na łatwe do przeniesienia do transportu czy zakopania kawałki przy pomocy piły łańcuchowej.

Jak w ogóle przebiega utylizacja martwych wielorybów?

W wielu krajach, gdzie problem jest bardzo powszechny, monitorowaniem wybrzeży zajmuje się NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration), która również pobiera próbki z ciał martwych wielorybów do ustalenia przyczyny ich śmierci. Jeśli to w wyniku starości – zwierzę ćwiartuje się i zakopuje na plaży albo rzuca kawałki do oceanu, aby mogły pożywić się nimi rekiny. Jednak jeśli zwierzę zmarło w wyniku choroby lub zatrucia (na przykład spożyciem zbyt dużej ilości plastiku), należy je rozłożyć i poddać utylizacji w specjalnym miejscu, a pocięte ciało przetransportować w kontenerach. Jeżeli zwierzę nie jest wzdęte i krótko leży na brzegu, a także nie było chore ani nie uległo śmierci w wyniku zatrucia, można podzielić je na kawałki przy użyciu niewielkiej ilości ładunków wybuchowych, które dokładane są stopniowo. Zazwyczaj zasypuje się później resztki piaskiem przywiezionym przyczepami, żeby uniknąć gnicia na słońcu i wydzielaniu uciążliwego odoru lub po prostu zakopuje w ziemi.

Błędy podczas utylizacji wielorybów i ich skutki

Jednak zanim doszło do ustalenia konkretnych procedur postępowania, ludzkość zaliczyła kilka wpadek w historii… jak chociażby słynny wybuch martwego wieloryba we Florencji w 1970 roku, który uważany jest za największy w historii. Jak do tego w ogóle doszło? Poza tym, że akcja przebiegała powoli, bo zwierzę było już bardzo wypełnione gazami, podłożono ładunki wybuchowe, aby znacznie łatwiej je poćwiartować… tyle, że podłożono ich o wiele za dużo… i pod bardzo wzdętego wieloryba o masie aż 6 ton! Nie trzeba chyba dużo mówić, żeby wyobrazić sobie, jakie to było w skutkach – wybuch był ogromny (skumulowany z dużej ilości ładunków wybuchowych i 6 ton wypełnionego siarkowodorem i metanem zwierzęcia). Widowisko przyszło „podziwiać” wiele gapiów, jednak wybuch spowodował nie tylko wiele uszkodzeń środowiska naturalnego, ale również rozrzucenie wnętrzności zwierzęcia w promieniu kilku kilometrów od miejsca wybuchu. Jakież musiało być zdziwienie gapiów, których zalały odłamki bardzo śmierdzących i ociekających krwią wnętrzności… Właśnie dlatego lepiej trzymać się od takich miejsc z daleka.

Kolejny przypadek miał miejsce w mieście Tainan na Tajwanie w 2004 roku, gdzie zapadła decyzja, aby całego 17-metrowego wieloryba przetransportować autolawetą do przewozu dużej ilości samochodów przez środek zatłoczonego miasta, aby ciało martwego zwierzęcia zbadać w ośrodku badawczym. Nie trzeba być Wróżem Maciejem, żeby przewidzieć, że wieloryb może wybuchnąć na środku ulicy powodując nie tylko uszkodzenie infrastruktury, ale też kilkadziesiąt osób rannych (na szczęście żadna nie stała na tyle blisko, aby były jakieś śmiertelne), a także zalanie kilku ulic ogromem krwi i wnętrzności, z których wydobywał się straszny odór (już nie mówiąc o przechodniach czy właścicielach lokali).

Kiedy do akcji wkracza… drogówka

Pomimo tego, że NOAA wytyczyła szczegółowe wytyczne postępowania w przypadku wyrzucenia na brzeg martwego wieloryba, część krajów, gdzie jest to zjawisko rzadkie lub nie przeznaczających odpowiednich nakładów finansowych dalej bagatelizuje problem, bo przecież nie jest to takie częste, jak chociażby w Australii czy Azji Południowej. I niestety… na tej liście jest też Polska, gdzie po 40-letniej przerwie w 2015 roku wyrzuciło wieloryba przy plaży w Stegnie, zaś w 2018 roku w Mierzei Wiślanej pomiędzy Skowronkami a Kątami Rybackimi. I zgadnijcie, kto zajął się utylizacją tych stworzeń… tak, drogówka. Niestety w wielu latach krajach takie akcje przeprowadza po prostu pomoc drogowa.

Dodatkowe źródła dla zainteresowanych:

1.http://www.nauklove.pl/uwazaj-martwe-wieloryby/
2.https://nauka.rocks/eksplodujacy-wieloryb/
3.https://myanimals.com/pl/nowosci/nowosci-nowosci/dzikie-zwierzeta/martwe-wieloryby-dlaczego-wybuchaja/
4.https://www.noaa.gov/
5.https://www.gospodarkamorska.pl/mw-sluzby-morskie-pomorskie:-martwy-wieloryb-usuniety-z-plazy-kolo-katow-rybackich-32308
6.https://pl.wordssidekick.com/24821-how-do-you-dispose-of-dead-whale
7.https://letstalkscience.ca/educational-resources/stem-in-context/can-whales-really-explode
8.https://www.wired.com/2016/05/get-rid-dead-rotting-whale-beach-hint-dont-blow/
9.https://www.kqed.org/science/1943544/what-happens-to-the-bodies-of-dead-whales
10.https://theconversation.com/dead-whales-are-expensive-whose-job-is-it-to-clear-them-up-37528
11.https://www.rnz.co.nz/news/world/450017/when-a-whale-dies-it-becomes-a-stinky-feast-for-sharks-tiny-shore-animals-and-scientists
12.https://www.theguardian.com/environment/2022/sep/23/whale-strandings-what-happens-after-they-die-and-how-do-authorities-safely-dispose-of-them
13.https://www.laitimes.com/en/article/gxd1_h9q8.html