Dzidki, z początku Dzień Metalowca obchodzony był za czasów PRL-u w dniu 29 marca, żeby uczcić pracę osób pracujących w przemyśle metalurgicznym. Dopiero po latach święto te zostało przejęte przez miłośników ciężkiego brzmienia, dlatego od końca lat 90. Obchodzone jest zarówno przez wykonawców muzyki metalowej, jak i jej fanów. Dlatego też dzisiaj święto te obchodzone jest przez wszystkich metali i metalówy, niezależnie od preferowanego podgatunku muzyki metalowej.
Kilka słów o początkach metalu i subkultury metalowej
Metal narodził się na przełomie lat 60. i 70. XX wieku w USA i Wielkiej Brytanii. Pierwszymi zespołami muzyki metalowej były w latach 70. takie zespoły, jak Black Sabbath, Deep Purple i Led Zeppelin – to właśnie one dały początek gatunkowi, jakim jest metal. Później, bo w połowie lat 70., działalność rozpoczął zespół Judas Priest, który przez wielu uznawany jest za pierwszy zespół heavy metalowy, zaś niewiele po nim Mötorhead, którego szybkie utwory i surowe brzmienie porwały za sobą kolejne tłumy ludzi zachwyconych nieznanym dotąd gatunkiem muzycznym. Ze względu na gwałtownie rosnącą popularność cięższego brzmienia, na przełomie lat 70. i 80. zaczęły maleć kręgi punk rockowe – to właśnie wtedy zaczęła wykształcać się subkultura metalowa. W przeciwieństwie do punk rocka, metal miał znacznie bardziej skomplikowane dźwięki, zaś same teksty nie były już tak buntownicze – mimo tego, jedno pozostało wspólne: głośna muzyka. Popularność zaczął zyskiwać też drugi podgatunek metalu, czyli thrash metal, którego reprezentowały zespoły nazwane Wielką Czwórką Thrash Metalu (Metallica, Slayer, Megadeath i Anthrax). To właśnie dzięki takim zespołom, jak Metallica w późniejszych latach muzyka metalowa zaczęła trafiać do mainstreamu i zyskiwać popularność w większości krajów na całym świecie.
Jeszcze przed końcem lat 80. narodził się symbol, jakim jest ‘mano cornuta’ (co oznacza dosłownie „dłoń rogatą”), zwany również jako „rogi” czy „diabełek” – rozstał rozpowszechniony przez Ronniego Jamesa Dio, który niejednokrotnie wykonywał ten symbol podczas koncertów. Co ciekawe, sam symbol spotykany był w buddyzmie i używany był do przepędzania demonów.
Subkultura metalowa tak naprawdę wywodzi się z ruchu hipisowskiego, do którego zaczęto dodawać elementy zaczerpnięte z subkultury punk rockowej. Stąd właśnie u metali obecne były od zawsze długie włosy, a w latach 70. i 80. również bandany zakładane na głowę czy zawiązywane na nadgarstku, okulary typu lenonki (chociażby takie, jak właśnie nosi Ozzy Osbourne) czy też jeansowe spodnie oraz kamizelki. Dosyć szybko jednak zaczął wykształcać się nocy styl – jeszcze w latach 70. Miłośnicy heavy metalu (który był pierwszym podgatunkiem muzyki metalowej), a w późniejszych latach również thrashu, do swoich jeansowanych kamizelek przyszywali naszywki i ekrany ulubionych zespołów na swoją odzież. Noszono także jeansy o klasycznym kroju, a niekiedy również delikatnie rozszerzane od kolan typu dzwony. Z czasem pojawiły się również skórzane rękawiczki pozbawione palców (czasem nabijane również ćwiekami typu piramidki lub spike), a kamizelki zaczęto narzucać na czarne, skórzane ramoneski, w które czasami też nabijano ćwieki (ozdabianie kamizelek naszywkami i ćwiekami zaczerpnięto właśnie z punk rocka, podobnie, jak w późniejszych latach wbijanie agrafek w plecaki typu kostki w latach 90.).
Podgatunki muzyki metalowej
Z czasem, oprócz heavy metalu i thrash metalu, wyodrębniły się również inne podgatunki muzyki metalowej, jak chociażby black metal, death metal, doom metal, speed metal, industrial metal, nu metal (zawierający elementy grunge), power metal, folk metal, glam metal (który opierał się również na glam rocku), gothic metal, funk metal, grindcore, groove metal, metalcore, metal symfoniczny, neoklasyczny, avant-garde metal, techno metal, viking metal, metal techniczny, post-metal, metal alternatywny, sludge metal, stoner metal… czy nawet takie twory, jak: pop metal, tanz metal, metal chrześcijański i rap metal.
W Polsce metal spopularyzował się dopiero na przełomie lat 80. i 90. XX wieku – nie tylko dzięki zagranicznym zespołom metalowym, ale również rodzimym, jak: Mech, Kat, TSA czy Turbo, a także dzięki festiwalowi Woodstock w Jarocinie (jeszcze przed zmianą nazwy na Poland Rock i profilu imprezy) oraz Rockowisku w Łodzi, a także innym pomniejszym imprezom czy koncertom, granym m. in. w warszawskich klubach Progresja czy Stodoła.
Tutaj warto również zwrócić uwagę na fakt, że pomimo takiej odrębności podgatunków muzycznych, subkultura metalowa alienowała się w dużej mierze od wielu innych subkultur, dzięki czemu przez tyle lat zachowała swoją odrębność i w jej kręgach nie dochodziło do żadnych gwałtowniejszych zmian. W dodatku jest to subkultura oparta na muzyce, pozostawiająca wbrew temu, co mogą uważać osoby z zewnątrz, bardzo dużą swobodę w kwestii poglądów, wyznania czy nawet… ubioru lub długości włosów. Często można spotkać osoby, które nie wyglądają, jak metale, ale są fanami muzyki metalowej i przynależą do subkultury – zwie się ich po prostu „cichociemnymi”. Styl ubioru i wygląd jedynie pomagają tak naprawdę w identyfikacji innych członków subkultury metalowej. To wspólne koncerty i festiwale utrwalały najbardziej więzi między osobami przynależącymi do tej subkultury. I chyba właśnie dlatego, że to muzyka była zawsze tym jednoczącym czynnikiem, nie pojawiały się z reguły większe spory pomiędzy fanami danego podgatunku czy np. zjawisko elityzmu, jak to ma miejsce chociażby w subkulturze gotyckiej.
Krótko o wyglądzie i zwyczajach metalowców w latach 90. XX wieku
Z kolei z końcem lat 80. i początkiem lat 90. XX wieku, subkultura metalowa zaczęła powiększać się na tyle, że wchodziła do mainstreamu jako jedna z większych subkultur muzycznych. Nadal noszono długie włosy, ale coraz częściej zdejmowano niebieskie, jeansowe kamizelki (które pozostały głównie u fanów thrasha) albo zamieniano je na czarne. Lata 90. to nie tylko więcej czerni w ubiorze metalowca, ale również karwasze, obroże, pieszczony i paski wysadzane ćwiekami typu piramidka czy spike, wojskowe, ciężkie obuwie typu glany (najczęściej czarne sznurówki, co odróżniało metalowców od punków czy skinheadów), ale również bardziej militarny charakter odzieży – zwłaszcza w Polsce wśród metalowców pojawiało się coraz więcej spodni moro czy plecaki typu kostka. Oczywiście niezmiennie od lat noszono t-shirty z logo zespołu lub grafikami z ulubionych albumów czy zdjęciami wykonawców. Na plecakach typu kostka (najczęściej klasycznie zielone lub czarne) umieszczano naszywki z logo zespołu, ćwieki i agrafki. Wśród fanów cięższej nuty, jak chociażby black metal czy death metal (zwłaszcza skandynawskich zespołów), na koncertach zaczęły pojawiać się osoby z wykonanym ‘corpse paintem’, czyli pomalowaną na biało twarzą z czarnymi motywami – albo symetrycznymi o prostych krawędziach albo zacieków czy pęknięć. Jednak był to zazwyczaj look przeznaczony raczej na same koncerty i festiwale, bardzo rzadko ktoś wykonywał corpse paint na co dzień. Warto podkreślić, że w przeciwieństwie do np. subkultury gotów, ubiór pomiędzy kobietami i mężczyznami u metali nie różni się tak bardzo – ot, czasami kobiety nałożą spódnicę. Tak naprawdę większe różnice zaczęły pojawiać się sporo po roku 2000, kiedy to moda gotycka zaczęła wpływać również na żeńską część subkultury metalowej przyciągając bardziej wymyślnymi łaszkami czy ostrzejszym i cięższym makijażem (a nawet można powiedzieć, że tapetą).
Jeśli chodzi o zwyczaje, to właśnie w latach 90. napój alkoholowy zwany ‘jabolem’, co wbrew pozorom nie oznaczało cydru, a zwyczajnie tanie wino, czyli tak właściwie wyroby winopodobne czy winopochodne często o owocowym posmaku, które były bardzo kwaśne w smaku ze względu na większą zawartość siarki (w Polsce były to np. Mamrot, Komandos, Apacz, Xepec czy Dzban leśny – ten ostatni napój był sprzedawany nawet nie w szklanej butelce, a po prostu plastikowym woreczku). Oczywiście nadal żywy pozostał manu cornuta, który był często pokazywany podczas koncertów zespołów metalowych, ‘head banging’, czyli szybkie machanie głową z rozpuszczonymi, długimi włosami w rytm ciężkiego brzmienia, czy też znacznie bardziej spopularyzowało się pogo, czyli rodzaj grupowego „tańca”, który polega na charakterystycznym odbijaniu się o siebie i przepychaniu podczas podskakiwania. Chociaż niewtajemniczonych może to zaskoczyć, kiedy ktoś upadnie podczas pogo, zazwyczaj reszta dosyć szybko pomaga mu wstać, żeby nie został stratowany. Niekiedy uczestnicy kładą sobie ręce na plecach, żeby zapobiec ponownym upadkom. Najczęściej pogo ma miejsce podczas koncertów – i to niezależnie od ich skali, czy jest to koncert lokalnej grupy czy też zespołu znanego na skalę światową. I tutaj tym bardziej logicznym wydaje się zakładanie glanów z metalową wstawką lub wzmocnionym przodem na koncerty – bo kto nie doświadczył pogo, ten może nawet sobie nie zdawać sprawy z użyteczności ciężkiego obuwia dającego stabilizację.
Metale w popkulturze i memach
Archetyp metalowca co jakiś czas pojawia się na dużym ekranie, tak samo jak nawiązania do ikon metalu, jak chociażby do Ronniego Jamesa Dio w „Tenacious D: Pick of Destiny” (pol. „Tenacious D: Kostka przeznaczenia”), gdzie Dio ożywa z plakatu na ścianie w pokoju głównego bohatera i każe mu jechać do Los Angeles, Miasta Upadłych Aniołów, gdzie ma rozwinąć swój talent muzyczny. Czy chociażby w „Mały Nicki”, gdzie pojawia się nawiązanie do Ozzy’ego Osbourne’a odgryzającego głowę nietoperzowi podczas swojego koncertu z 1982 roku. Pojawiają się też motywy w branży gier komputerowych, jak chociażby „Brutal Legend” czy w reklamie gry gatunku MMORPG „World of Warcraft”, gdzie wystąpił Ozzy Osbourne jako warlock, który uważa się za Księcia Ciemności, a potem spotyka Lich Kinga. Czy chociażby w telewizyjnym wywiadzie, gdzie zapytał „Who the fuck is Justin Bieber?”, co stało się później kultowym cytatem w licznych memach. A z naszego polskiego podwórka, to kto nie kojarzy wpisów o metalowcach w Nonsensopedii (według której m. in. metalowa to równie mityczne stworzenie, co dzidówka – chociaż wiąże się to z tym, że nawet sami metalowcy bardziej preferowali gotki, niż metalówy) czy krótkiego filmiku popularnego jakieś 20 lat temu w polskim Internecie „Pompuj rower dla Szatana”, co stało się również motywem licznych memów.
