Dzidki, w mitologii indiańskiej, podobnie jak w słowiańskiej, można spotkać wiele demonów czy potworów, które są bardzo silne powiązane z naturą i mają stanowić wyjaśnienie tego, co jest człowiekowi obce, niezbadane i nie do wyjaśnienia w inny sposób, jak wpływ złych lub dobrych zjaw. Jednym z takich złowieszczych istot jest właśnie Wendigo. Występował w wierzeniach Indian z plemienia Algonkinów, którzy zamieszkiwali tereny dzisiejszego Quebec na wschodzie Kanady. Według opowieści, potwór osiągał zazwyczaj 4 m wysokości, ale niektóre osobniki dochodziły nawet do 8 m. Powstawały one z człowieka, którego serce zamieniało się w lód w wyniku odrzucenia przez ukochaną osobę – pod wpływem magii przemieniali się oni w lodowego kanibala na czas nocy i pożerali innych ludzi nie zdając sobie z tego sprawy. O poranku wracali do ludzkiej postaci, ale ich serce nadal pozostawało zmienione w lód, przez co po zmierzchu powracali do swojej demonicznej postaci.
Charakterystyka Wendigo
Wendigo (znany też jako Witiko, Windego) najczęściej były opisywane jako duże potwory zbudowane całkowicie lub częściowo z lodu (najczęściej jako lodowy szkielet), o potężnej posturze, wysokie na 4-8 m i z głową podobną do wilczej, którą niekiedy zakrywali zwierzęcą czaszką. Uzbrojone są w ostre kły i pazury, dzięki którym polują na ludzi. Wierzono, że Wendigo przechadzają się po ciemnych lasach, zwłaszcza zimą, kiedy wzrasta ich apetyt na ludzkie mięso i polują na samotnych wędrowców, którzy rozbili się między drzewami na nocleg. Ciała osób zaciągał do ciemnych, opuszczonych jaskiń lub kopalni, aby później w spokoju je skonsumować. Rano wracał do ludzkiej formy z dala od jaskini nic nie pamiętając z zeszłej nocy, ale po zmierzchu wracała mu pamięć i udawał się do swoich kryjówek lub na zawłaszczone przez siebie tereny łowieckie. Ze względu na swoje rozmiary wzbudzał strach w wilkach, niedźwiedziach i innych drapieżnikach, które nie utrudniały mu polowań.
Warto wspomnieć, że rogi jelenia usadowione na jego czaszce i ciało pokryte wilczym futrem, a niekiedy nawet kopyta oraz otwartą klatkę piersiową z brzuchem, przez które wystawały wnętrzności potwora zwisając z jego ciała i pozostawiając niekiedy ślaby krwi. Taki obraz upowszechnił się dopiero poprzez kulturę masową, jednak to właśnie w tej postaci potwór został utrwalony i jest kojarzony do dzisiaj na całym świecie. Co ciekawe, odpowiedniki Wendigo pojawiają się również w wierzeniach Indian innych indiańskich plemion: Kee-wakw (plemię Abenaki), Chenoo (plemię Mi'kmaq), Witiko (plemię Cree), Stonecoat (plemię Irokezów). Niektórzy uważają, że bestia zobrazowana przez Indian Algonkinów istniała naprawdę, ale wyginęła, dlatego uznaje się je za kryptydę. Jednak nadal kryptozoologowie nie znaleźni szczątków teoretycznego zwierzęcia.
Jak pozbyć się Wendigo?
Jeśli zaś chodzi o pozbycie się Wendigo polującego w lesie, należało przeczekać w ukryciu do rana uważnie obserwując, po czym złapać go w jego ludzkiej formie, udać się do tzw. „trzęsącego namiotu” (do dzisiaj nie wiadomo, co przez to rozumieli Algonkini), po czym pozbawić magicznych mocy podczas rytuału i zabić poprzez roztopienie mu serca. Wierzono, że również w formie Wendigo można cisnąć pochodnię w jego klatkę piersiową, aby serce z lodu roztopiło się, jednak jest to znacznie trudniejsza procedura, gdyż sam potwór jest niezwykle silny i niebezpieczny. Może się zdarzyć, że pochodnię odrzuci wielką łapą, po czym zaatakuje swoją ofiarę zabijając ją i rozszarpując. Ze względu na rozmiar i ciężar, potwór nie potrafił się wspinać, dlatego należało przeczekać wysoko na drzewie o grubym, trudnym do złamania pniu, pod którym czatujący do rana na zejście ofiary potwór miał przybrać znów postać człowieka.
Psychoza Wendigo i okres wielkiego głodu
Przypuszcza się, że wierzenie w Wendigo mogło zostać spowodowane przez psychozę charakterystyczną dla Indian z plemienia Obijawa, ale rzadziej również Cree i Eskimosów (na tym bazowali bojący się ich Algonkini), która pojawiała się głównie zimą i była spowodowana głodem i brakiem żywności. Było to jedno z zaburzeń psychicznych z dominującą symptomatologią depresyjną (chociaż część specjalistów uważa, że należy ono do zespołów histerycznych, ale pojawiają się też psychiatrzy dopatrujący się uwarunkowanej kulturowo schizofrenii paranoidalnej). Cechami charakterystycznymi schorzenia jest depresja, tendencja do odosobnienia, silne stany lękowe, urojenia, brak łaknienia, nudności i wymioty, a także biegunka, kompulsywne pragnienie jedzenia ludzkiego mięsa czy myśli samobójcze. Ze względu na dawne wierzenia w istnienie Windigo, chory zaczyna mieć urojenia, że pod wpływem czarów został zamieniony we wspomnianego potwora. Następnie zaczyna się identyfikować z bestią i odczuwa przymus jedzenia ludzkiego mięsa, żeby przeżyć, przez co rzuca się najczęściej na bliskich krewnych (rzadziej innych), których zabija i zjada, dopuszczając się tym samym aktu kanibalizmu. Z tego powodu nie ma pewności, czy wierzenie w Wendigo było spowodowane strachem przed czarami i sezonowymi brakami żywności czy też kulturowo uwarunkowanej psychozy, która pojawiała się w wyniku głodu. Schwytany Indianin z psychozą najczęściej jest leczony rytuałami przez szamana, po czym często zabijany dla dobra szczepu, chociaż niekiedy zdarzają się również wyginania.
Psychoza Wendigo w badaniach psychiatrycznych
Jeden z bardziej znanych przypadków psychozy Wendigo dotyczył Swift Runnera - trapera z Plains Cree z Alberty i miał miejsce w 1878 roku. Zimą Swift i jego rodzina głodowali, a najstarszy syn zmarł. Dwadzieścia pięć mil od awaryjnych zapasów żywności na posterunku Hudson's Bay Company Runner zmasakrował i zjadł swoją żonę i pięcioro pozostałych dzieci. Biorąc pod uwagę, że uciekał się do kanibalizmu tak blisko zapasów żywności oraz że zabijał i spożywał szczątki wszystkich obecnych, okazało się, że nie był przypadkiem czystego kanibalizmu jako ostatniej deski ratunku, aby uniknąć głodu, ale raczej z chorym na psychozę Wendigo. W końcu przyznał się i został stracony przez władze w Fort Saskatchewan tego samego roku. Innym znanym przypadkiem związanym z psychozą Wendigo dotyczył Jacka Fiddlera, wodza Oji-Cree i szamana znanego ze swoich nadnaturalnych mocy w pokonywaniu Wendigo u innych członków plemienia. W niektórych przypadkach wiązało się to z zabijaniem ludzi cierpiących na to schorzenie. W 1907 roku Fiddler i jego brat Joseph zostali aresztowani przez władze kanadyjskie za zabójstwo. Jack popełnił samobójstwo, ale Józef został osądzony i skazany na dożywocie. Ostatecznie został ułaskawiony, ale zmarł trzy dni później w więzieniu, zanim otrzymał wiadomość o tej decyzji.
Fascynacja psychozą Wendigo wśród zachodnich etnografów, psychologów, psychiatrów i antropologów w latach 80. XX wieku doprowadziła do gorących dyskusji na temat historyczności tego zjawiska. Niektórzy badacze argumentowali, że psychoza Wendigo była wymysłem naiwnych antropologów, którzy przyjęli związane z nimi historie za dobrą monetę bez przeprowadzenia dokładnych obserwacji. Inni wskazywali na szereg wiarygodnych relacji naocznych świadków, zarówno Algonkinów, jak i Obijawa, Cree czy Eskimosów jako dowód, że wspomniana psychoza była rzeczywistym zjawiskiem historycznym. Częstotliwość przypadków psychozy Wendigo gwałtownie spadła dopiero w XX wieku, gdy ludność Algonkinów miała coraz większy kontakt z europejską kulturą i ideologią oraz łatwiejszym dostępem do żywności, a coraz mniej z dotychczas wiedzionym trybem życia i starymi wierzeniami. Dzisiaj dziesiąta rewizja Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) klasyfikuje psychozę Wendigo jako zaburzenie uwarunkowane kulturowo w kontekście rzadkich, historycznych relacji z obsesją kanibalistyczną i niekiedy podpina się do kodu F68.8 w klasyfikacji ICD-10, czyli „Inne określone zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych”.
