Wybory prezydenckie w Polsce w 2025 roku wywołały pewne kontrowersje, które ponownie otworzyły debatę na temat jakości demokracji, przejrzystości procesów wyborczych oraz reprezentatywności władzy wykonawczej. Pojawiające się wątpliwości co do uczciwości kampanii, dominacja interesów partyjnych oraz rosnące napięcia między dużymi ośrodkami miejskimi a regionami skłaniają do refleksji oraz do teoretyzowania nad alternatywnymi modelami ustrojowymi.

Nie jest to ocena samych wyborów ani kandydatów, lecz zachęta do spokojnego, teoretycznego zastanowienia się nad teoriam ewolucji ustrojowej. 

Swoją drogą był taki tekst z 1772 Considerations on the Government of Poland, ale napisany jest przez Jean-Jacques Rousseau, co na bank nie spodoba się co lepiej obeznanym w historii. 

Czym jest teoretyczna FRP?

Łączyła by ona republikańskiego ducha równości, szwajcarską demokrację bezpośrednią i pólnocno-amerykański federalizm.

1. Podstawa 
Kraj funkcjonuje jako federacja 16 autonomicznych województw, tworzących wspólnie Federacyjną Republikę Polski. Każde województwo posiada szeroką autonomię w zakresie spraw wewnętrznych, a rząd centralny odpowiada za sprawy wspólne i ponadregionalne.

2. Rząd Centralny (Federacja Polski)
Rząd centralny pełni funkcje państwa zewnętrzne i integrujące, ograniczając się do kluczowych obszarów:
Polityka zagraniczna – reprezentowanie całej federacji na arenie międzynarodowej.
Obrona narodowa – dowodzenie wspólną armią i prowadzenie polityki bezpieczeństwa.
Budżet ogólnopaństwowy – zbieranie podatków federalnych (np. VAT, cła), redystrybucja środków w ramach umów federalnych.
Parlament jednoizbowy (Sejm) – stanowi prawo ogólnopaństwowe. Senat zostaje zniesiony.
Prezydent Federacji – wybierany przez Zgromadzenie Narodowe, które składa się z:
   +Posłów Sejmu (wybieranych przez obywateli w wyborach ogólnokrajowych),
   +Rady Województw, czyli 16 wojewodów (pełniących funkcję przedstawicieli regionalnych).

Prezydent ma głównie funkcje reprezentacyjne, arbitrażowe i ustrojowe, stoi na straży konstytucji federalnej i jedności kraju.

Federalne instytucje bezpieczeństwa:
Istnieją ogólnopaństwowe agencje odpowiedzialne za bezpieczeństwo wewnętrzne i zwalczanie przestępczości zorganizowanej, m.in.:
Centralne Biuro Śledcze (CBŚ),
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW),
Służba Kontrwywiadu i Wywiadu.
Ich kompetencje są ściśle określone konstytucyjnie i działają tylko w sprawach przekraczających granice województw lub zagrażających bezpieczeństwu państwa jako całości.

3. Województwa (Stany Federacyjne)
Każde z 16 województw funkcjonuje jako odrębny podmiot polityczny w ramach federacji, z prawem do:

Ustawodawstwa wewnętrznego – województwa uchwalają swoje prawo lokalne w dziedzinach niewyłączonych do kompetencji federacji (np. edukacja, zdrowie, transport regionalny).
Referenda lokalne – mieszkańcy województw podejmują decyzje w najważniejszych sprawach poprzez głosowania bezpośrednie.
Własny parlament i rząd wojewódzki – odpowiedzialny za wykonywanie prawa lokalnego.
Budżet wojewódzki – finansowanie z podatków lokalnych oraz udziału w podatkach federalnych.

Wojewoda, wybierany przez obywateli danego województwa lub przez parlament regionalny, pełni rolę głowy władz wykonawczych i przedstawiciela w Radzie Województw.

Policja regionalna:
Policja jest strukturą całkowicie regionalną, podporządkowaną władzom województw i miast.Komendanci wojewódzcy i miejscy są wybierani w demokratycznych wyborach powszechnych przez mieszkańców danego województwa lub miasta.

4. Obywatele
Obywatele są centralnym podmiotem władzy w państwie – zarówno na poziomie federalnym, jak i regionalnym:

Prawo do inicjatywy obywatelskiej – możliwość zgłaszania projektów ustaw lokalnych.
Referenda konstytucyjne i ustawowe – zmiany konstytucji wojewódzkiej oraz kluczowe ustawy są zatwierdzane przez obywateli.
Wybory powszechne – wybór posłów do Sejmu, parlamentarzystów wojewódzkich oraz przedstawicieli lokalnych.

Obywatele mogą także wnioskować o odwołanie urzędników lub wstrzymanie ustawy (prawo veta ludowego), jeśli zbiorą odpowiednią liczbę podpisów.

5. Zasady ustrojowe
Subsydiarność – sprawy powinny być rozstrzygane na możliwie najniższym poziomie władzy (lokalnym lub regionalnym).
Trójpodział władzy – zarówno na poziomie federacyjnym, jak i wojewódzkim istnieje podział na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.
Demokracja bezpośrednia – instytucjonalne wzmocnienie roli obywatela w procesie decyzyjnym.
Równość województw – każde województwo ma taką samą wagę głosu w Radzie Województw.

Także zgodnie z tradycją wypierdalam.