Dzidki, czy po obejrzeniu „Robocopa” za dzieciaka marzyło się Wam, żeby zostać ulepszonym technologicznie gliniarzem? Albo żeby wprowadzać różne modyfikacje w ciemnościach Night City rodem z „Cyberpunka 2077”? Bądź też zawsze fascynował Cię Doktor Octavius ze „Spider-Mana”? A może pójść jeszcze o krok dalej, w zupełne ekstremum i odrodzić się w świecie „Warhammera 40,000” jako ulepszony biotechnologicznie i technologicznie Space Marine, żeby palić heretyków, zabijać mutanty, oczyścić nieczystych i w imię Imperatora nie dać nikomu przeżyć? A za wyjątkowe zasługi, nie będąc już fizycznie zdolnymi do normalnej walki, zostać wsadzeni do Dreadnoughta. Czy taka wizja w ogóle ma jakieś odzwierciedlenie w nauce? Otóż odpowiedź brzmi: tak. I ten ruch intelektualny nazywa się transhumanizmem – jest bliższy naszej codzienności, niż myślisz i wraz z postępem technologicznym staje się z dnia na dzień coraz bardziej realny rodząc jednak wiele pytań natury etycznej.

Transhumanizm jest ruchem intelektualnym i kulturowym, który zwraca szczególną uwagę nie tylko na możliwość, ale również potrzebę wykorzystania nauki i techniki w przezwyciężaniu ograniczeń ludzkiego ciała oraz poprawy kondycji fizycznej, jednak warto tu podkreślić, że sami transhumaniści zaznaczają, że nie jest to koniecznością i powinno się pozostawić wolny wybór w tej kwestii. Najczęściej wykorzystywanymi w tym celu dziedzinami są biotechnologia, nanotechnologia oraz neurotechnologia. Aktualnie głównymi założeniami transhumanizmu są: eliminacja starzenia się organizmu, rozszerzenie możliwości umysłowych i fizycznych (czyli cyborgizacja) oraz fizjologicznych. Ze względu na kontrowersyjność nurtu, która rodzi wiele pytań w zakresie etycznym i moralnym, równocześnie studiuje się korzyści, niebezpieczeństwa oraz aspekty etyczne wynikające z implantacji takiej technologii. Zwłaszcza, że transhumanizm już dawno przestał być zwykłą fikcją, a zaczął podejmować realne kroki przybliżające do stworzenia transczłowieka (ang. transhuman), który według transhumanistów jest jedynie etapem przejściowym do osiągnięcia formy postczłowieka.

Warto krótko wspomnieć, że za prekursora myśli transhumanistycznej uważa się rosyjskiego filozofa Nikołaja Fiodorowa (1829-1903), który był również przedstawicielem kosmizmu rosyjskiego. Był on zwolennikiem radykalnego przedłużania ludzkiego życia, osiągnięcia przez człowieka nieśmiertelności oraz idei wskrzeszania osób zmarłych. Jednak sam transhumanizm zdefiniował dopiero w 1957 roku biolog Sir Julian Sorell Huxley, który jako pierwszy użył tego terminu w znanej dzisiaj postaci i określił go jako „człowiek pozostający człowiekiem, ale wykraczający poza siebie przez zrealizowanie nowych możliwości odnoszących się do jego natury”. Jednak z biegiem lat definicja ta uległa przekształceniu wraz z dynamicznym rozwojem nauki i od lat 80. XX wieku uległa znacznemu przekształceniu ze względu na pojawienie się licznych możliwości w technologii i medycynie, zaś w 1990 roku filozof i futurolog Max More nadał mu nowe znaczenie: „Transhumanizm to klasa filozofii, które próbują kierować nas w stronę kondycji postludzkiej. Transhumanizm dzieli wiele elementów z humanizmem – przede wszystkim szacunek dla rozumu i nauki, nacisk na postęp i docenianie roli człowieczeństwa (czy transczłowieczeństwa) w doczesnym życiu, raczej niż w jakimś nadnaturalnym "życiu po śmierci". Transhumanizm różni się od humanizmu przez przyzwolenie i oczekiwanie na radykalne zmiany w naturze i możliwościach naszego życia, oferowanych przez różne nauki i technologie, jak neurologia i neurofarmakologia, przedłużenie życia, nanotechnologia, sztuczna ultrainteligencja, zamieszkanie przestrzeni kosmicznej, w zestawieniu z racjonalną filozofią i systemem wartości”.

Sam transhumanizm jest dosyć mocno powiązany z technologią i medycyną oraz zakłada, że stanie się transczłowiekiem wymaga wykorzystania obu tych dziedzin naukowych i jedna od drugiej nie może zostać odłączona, aby ten cel osiągnąć. Oprócz wspomnianej nanotechnologii, neurotechnologii i biotechnologii, transhumaniści popierają również wykorzystanie innych, jak chociażby technologia informacyjna, kognitywistyka, inżynieria genetyczna czy sztuczna inteligencja (AI). Z kolei na razie w samej teorii dopuszczają wykorzystanie w przyszłości technologii hipotetycznych, takich jak krionika (już powstały instytucje zajmujące się zamrażaniem ludzkiego mózgu tak, aby nie zostały uszkodzone komórki nerwowe nie tylko w procesie zamrażania, ale również rozmrażania, co ma zapewnić przeszczep mózgu do innego ciała w przyszłości) czy transfer umysłu (to pozostaje na razie w sferze czysto hipotetycznej).

Idea ducha w maszynie od lat pozostaje niedoścignionym marzeniem wielu ludzi, jednak współczesne technologie pokazują, że to, co jeszcze dziesiątki lat temu było jedynie ulotnym pragnieniem, z roku na rok staje się coraz bardziej realne. Powstają takie wynalazki, coraz bardziej precyzyjne bioniczne kończyny, sztuczne serca czy w końcu sterowanie myślami przy pomocy wszczepianych czipów robotycznymi ramionami. Powstaje również wiele nowych idei, jak na przykład sterowanie komputerami przy pomocy myśli czy możliwość wyhodowania nowych narządów wewnętrznych bez konieczności klonowania całych istot i ich zabijania w celu dokonania przeszczepu, co jest nie tylko budzącym wiele kontrowersji na tle moralnym, ale również czasochłonnym procesem. Jednak przeciwnicy transhumanizmu zwracają szczególną uwagę na fakt, że nowe technologie postępują znacznie szybciej, niż ludzie są w stanie za nimi nadążyć i przystosować się do życia z nimi, przez co zachodzące zmiany na tle społeczno-kulturowym mogą rodzić wiele niepożądanych skutków. Oczywiście sam nurt jest również krytykowany przez liczne religie, jako próba poprawienia człowieka, który został stworzony na podobieństwo Boga (lub bogów) czy też próba zastąpienia go. Niektórzy uczeni twierdzą, że to strach człowieka przed śmiercią lub utratą bliskich oraz przerażenie cierpieniem popycha go w dążeniu do stania się kimś więcej, niż został stworzony – transczłowiekiem. Zaś możliwości technologiczne sprawiają, że obietnica życia po śmierci dla coraz większej ilości ludzi staje się coraz mniej atrakcyjna – zwłaszcza, że to nauka daje coraz większe możliwości poprawiania ewolucji.

Jeśli zainteresował Was ten temat, podsyłam kilka dodatkowych źródeł, które szerzej poruszają zagadnienie:

1.https://transhumanizm.edu.pl/
2.https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/3927/1/idea27_K.Szymanski.pdf
3.http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:aA5r5YUjp58J:cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_12887_28-2015-3-111-03/c/5388-5171.pdf&cd=5&hl=pl&ct=clnk&gl=pl
4.https://nickbostrom.com/papers/history.pdf
5.https://geopolityka.net/rosja-i-postczlowiek-rosyjski-transhumanizm-i-idea-niesmiertelnosci/
6.https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/18310/3002-MGR-KU-WOK-91040803612.pdf?sequence=1&isAllowed=y
7.https://books.google.pl/books?id=qHVdEAAAQBAJ&pg=PA46&dq=transhumanizm&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwjI8MuBwOH6AhWhtYsKHd08DkMQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=transhumanizm&f=false
8.https://klubjagiellonski.pl/2018/03/24/transhumanizm-nowa-forma-wiary-gdzie-nie-ma-miejsca-na-ludzka-wolnosc-rozmowa/
9.https://mobiletrends.pl/co-to-jest-transhumanizm-czy-czlowiek-staje-sie-technologia/
10.https://www.sztucznainteligencja.org.pl/transhumanizm-czyli-kiedy-czlowiek-staje-sie-bogiem/
11.https://wszystkoconajwazniejsze.pl/sylwia-borska-transhumanizm-czyli-marzenia-o-czlowieku-idealnym/
12.http://web.archive.org/web/20130806172107/http://www.maxmore.com:80/transhum.htm

Film dokumentalny:

https://www.youtube.com/watch?v=QZx9hUUAtOs&t=3s