W 1970 roku w ZSRR rozpoczęto naukowy projekt wiertniczy w obwodzie Murańskim przy granicy z Finlandią. Na początku prace prowadzono przy użyciu seryjnej wiertnicy Uralmash, używanej do wiercenia szybów naftowych. Platforma w trakcie przeprowadzania odwiertu była modyfikowana, aby móc osiągać coraz głębsze poziomy. Na przykład w 1974 roku zainstalowano nową platformę, specjalnie zbudowaną wersję Uralmash-15000, którą nazwaną na cześć nowej docelowej głębokości, ustawionej na 15000 metrów. Była to głębokość położona o wiele dalej, niż znany wszytkim Rów Mariański.

6 czerwca 1979 roku pobito światowy rekord głębokości należący wcześniej do otworu w stanie Oklahoma w Stanach Zjednoczonych na głębokości 9583 metrów. W październiku 1982 roku otwór osiągnął głębokość 11662 metrów. Drugie pogłębianie otworu poczyniono rok później, zaczynając od niższego pułapu i dochodząc do głębokości przeszło 12000 metrów. Wtedy prace chwilowo wstrzymano w celu poczynienia bardziej zakrojonych badań na około rok. Niestety, ten przestój czasowy prawdopodobnie przyczynił się do uszkodzenia sprzętu, co spowodowało awarię po ponownym rozpoczęciu prac. Wiercenie wznowiono we wrześniu 1986 roku od głębokości 7000 metrów i osiągając pułap 12262 metrów w 1989 roku. Wtedy zakładano, iż głębokość otworu miała osiągnąć 13500 metrów do końca 1990 roku, a wcześniej wspomniane 15000 metrów do 1993 roku.

Powodem, dla którego geolodzy wybrali Półwysep Kolski na lokalizację supergłębokich wierceń, jest to, że tarcza fennoskandyjska składa się z bardzo starej skały, a w niektórych miejscach na powierzchni odsłania się prekambryjska krystaliczna skała magmowa. Dzięki wierceniu dociera się do jeszcze starszej skały, co pozwala zajrzeć jeszcze głębiej w historię Ziemi. Odwiert Kola natrafił na skały liczące 2,7 miliarda lat na głębokości 12 kilometrów. Głównym celem naukowym były podstawowe badania geologiczne. Drugim celem było przewidywanie klęsk żywiołowych na podstawie analizy rdzeni wiertniczych. Związek Radziecki zaproponował utworzenie sieci bardzo głębokich odwiertów, rozmieszczonych w całym kraju. Miały one monitorować globalną aktywność tektoniczną, aby przewidywać trzęsienia ziemi i inne klęski żywiołowe.

Wcześniej informacje geologiczne o skorupie ziemskiej opierały się głównie na analizie fal sejsmicznych. Dla naukowców jednym z bardziej fascynujących odkryć, które wyłoniły się z tego odwiertu, było to, że nie znaleziono przejścia od granitu do bazaltu. Zamiast tego zmiana prędkości fali sejsmicznej była spowodowana przemianą metamorficzną w skale granitowej. Ponadto skała na tej głębokości była dokładnie spękana i nasycona wodą, co zaskakiwało. Nieoczekiwanie znaleziono ją na głębokości od trzech do sześciu kilometrów. Woda ta, w przeciwieństwie do wód powierzchniowych, musiała pochodzić z minerałów znajdujących się w głębokiej skorupie i nie mogła dotrzeć na powierzchnię z powodu nieprzepuszczalnej warstwy skały. Ponadto nie parowała ona naturalnie na żadnej głębokości w odwiercie. Poprzednie modele naukowe nie przewidywały występowania wody na tak dużych głębokościach. Jednym z ważniejszych odkryć było odkrycie gnejsu na głębokości siedmiu kilometrów, który tworzy się pod wpływem wysokich temperatur i ciśnienia. Także znaleziono mikroskopijne skamieniałości planktonu znaleziono na głębokości sześci kilometrów. Kolejnym nieoczekiwanym odkryciem była duża ilość gazowego wodoru. Płuczka wiertnicza, która wypłynęła z otworu, została opisana jako „wrzątek z wodorem”. Innym znaleziskiem było to, że skała na głębokości trzech kilometrów była podobna do skał z Księżyca. W 1992 roku w ramach międzynarodowego eksperymentu uzyskano refleksyjny przekrój sejsmiczny skorupy ziemskiej przez ten odwiert. Grupa robocza Kola-92 składała się z naukowców z Anglii, Szkocji, USA, Norwegii, a także z kilku rosyjskich instytucji badawczych.

Wracając do historii wiercenia, to od 1990 roku parokrotnie przerywano i ponawiano próby pogłębiania otworu, ale za każdym razem napotykano problemy techniczne. W 1994 roku ostatnia próba została zakończona na głębokości 8578 metrów, a rok później projekt został anulowany utrzymując rekord na poziomie 12262 metrów o średnicy 92,0 cm u góry i 21,5 cm u dołu. Przez ostatni rok dr Huberman kontynuował badania w laboratoriach zakładowych, mimo obciętego budżetu.

Oficjalne zakończenie projektu było spowodowane brakiem funduszy. Zespół naukowy został przeniesiony do podległego federacyjnego przedsiębiorstwa, zredukowany i skierowany do badania innego sektora. Nowe rządy były coraz mniej zainteresowane tym projektem. W 2007 roku zespół naukowy został rozwiązany, a sprzęt przekazany prywatnej firmie i częściowo zlikwidowany. W 2008 roku firma została zlikwidowana z powodu nierentowności, a teren został całkowicie opuszczony. Przez kilka lat w mieście Zapolarnyj było jeszcze małe biuro, ale nawet ono zamknięto. Natomiast wieża wiertnicza przy której kiedyś pracowało dziennie kilkaset dobrze opłacanych inżynierów zawaliła się, a reszta przemieniła się w ruinę.

Pozostaje jeszcze legenda o dokopaniu się do piekła. Według tej wersji projekt został przerwany, gdyż dotarto do dużych pustych przestrzeni o ekstremalnie wysokich temperaturach. Wtedy też dokonano eksperymentu i spuszczono mikrofon do odwiertu. Wychwycone dźwięki miały przypominać jęki tysięcy, a nawet milionów różnych ludzi, przez co już podczas prowadzenia pierwszych badań nad nimi, duża część naukowców zrezygnowała z dalszej chęci uczestnictwa w projekcie. Inną niepotwierdzoną poszlaką jest to, że większość dokumentów z tamtego okresu miała zostać natychmiast utajniona przez władze. Sam odwiert po zamknięciu miał też zostać zasypany do pewnej głębkości, a w górnej części szczelnie wzmocniony kilkutonowym metalowym płaszczem i zaspawany.

Ostatni zespół badawczy pracujący tam obniżył urządzenia rejestrujące dźwięk do odwiertu na mniejszą głębokość, około trzech kilometrów (gdyż najgłębszy odwiert o głębokości 12 kilometrów był od dawna niedostępny). Wykryli oni różnice w poziomach dźwięku, które początkowo były dość tajemnicze, ale nie przypominały już tego co wcześniej. Po kilku nagraniach było oczywiste, że wariancje były bardzo regularne. Postawili kilka hipotez i po pewnym czasie doszli do wniosku, że pozostaje tylko jedna możliwość: na głębokości 3 kilometrów wychwytywane są wibracje z regionalnych kopalni, które emitują takie fale. Poziomy dźwięku miały się pokrywać dokładnie z przesunięciami roboczymi. Poniżej możecie odsłuchać piekielne próbki dźwięku, które miały zostać wykradzione i upublicznione przez jednego z naukowców pracujących przy projekcie.

Smirnov był jednym z szefów badań geologicznych w trakcie całego projektu. Artykuły prasowe z lat 80. i 90. zwykle przedstawiały go jako naukowca, który wręcza dziennikarzowi kamień i entuzjastycznie wykrzykuje: „To pochodzi z głębokości 12 kilometrów, wyobraźcie sobie!”. Ponieważ inny dyrektor Kola Superdeep (dr Huberma) podczas udzielania wywiadu w 2013 roku już nie żył, to Smirnov był jedyną kompetentną osobą od której można było się jeszcze czegoś dowiedzieć na ten temat.

Jego autorskie próbki skał z projektu:

Smirnov przybył do Kola Superdeep we wrześniu 1970 roku, tuż po rozpoczęciu wiercenia. Urodził się w Mirhorodzie na Ukrainie i studiował na uniwersytecie w Kiszyniowie (obecnie Mołdawia). Został mianowany zastępcą głównego geologa i jako taki był kierownikiem pracowni badań geologicznych i geofizycznych.

Jako ciekawostkę dołączam jeszcze wypowiedź dr Azzacova, menadżera projektu na obszarze Syberii i kilku innych postaci.

To co prawdziwie wytrąciło Rosjan z równowagi, poza koszmarnymi nagraniami, to fontanna fosforyzującego gazu, który wystrzelił tej samej nocy z odwiertu. Pośród chmury gazu miała nawet ukazać się jakaś świetlna istota.

Dociekając prawdy, to fińska gazeta, która jest cytowana prawie zawsze gdy mowa o powyższym incydencie, okazuje się być miesięcznikiem grupy fińskich chrześcijan. Opowieść o piekle opierała się podobno na ustnym przekazie innego redaktora, który za to zaczęrpnął te informacje z jeszcze innego źródła w 1989 roku. W praktyce, nie ma jakiegokolwiek rzetelnego źródła i wszystko powyższe można zarówno zaliczać do sfery fantazji, bajek. Choć zawsze w każdej opowieści może znajdować się ziarenko prawdy.

 

Dodatkowo załączam jeszcze kilka zdjęć miejsca odwiertu już z ostatnich lat.