Fentanyl (łac. fentanylum) – organiczny związek chemiczny, pochodna piperydyny; syntetyczny środek przeciwbólowy i anestezjologiczny. Po raz pierwszy otrzymany w Belgii pod koniec lat 50. XX wieku, a wprowadzony do lecznictwa w latach 60. Fentanyl otrzymuje się w wieloetapowej reakcji, której substratem wyjściowym jest najczęściej 4-piperydon.

Fentanyl jest bardzo silnym lekiem przeciwbólowym i anestezjologicznym.

Działa natychmiast po podaniu dożylnym (szczyt po około dwóch minutach), ale dosyć krótko (20–30 minut), natomiast przy podaniu doustnym działanie rozpoczyna się po około 30–60 minutach i utrzymuje się do 6 godzin. W małych dawkach wywołuje efekty podobne do innych opioidów: znieczulenie, senność, zanik lęku. Duże dawki stosowane w anestezjologii (najczęściej podawane pacjentom przed zabiegami operacyjnymi) wywołują silne objawy ze strony układu nerwowego.

Występują przede wszystkim:

-halucynacje wzrokowe
-omamy czuciowe
-silne złudzenia przestrzenne związane z zanikaniem impulsów nerwowych
-zanik lęku
-znieczulenie fizyczno-psychiczne
-odmienne stany świadomości związane z zaburzeniami pracy mózgu

Działanie przeciwbólowe fentanylu jest związane z odcięciem pacjenta od świata zewnętrznego i skupienie jego uwagi na odbiorze sygnałów z podświadomości[potrzebny przypis], przy czym występuje tzw. sen na jawie. Lek ma niewielki wpływ na układ krążenia. Wykazuje wszystkie typowe dla opioidów działania ośrodkowe. Przy zanikaniu jego działania można odczuwać stany rozdrażnienia, lęku oraz paranoi psychotycznej objawiającej się urojeniami.

Po przedawkowaniu fentanyl powoduje zgon przez depresję układu oddechowego (uduszenie).

W medycynie używany w formie tabletek, roztworu do iniekcji oraz plastrów.

Inną formą podawania fentanylu są lizaki.

Zastosowania fentanylu:

-w leczeniu bólu ostrego (np. zawał mięśnia sercowego, ból pooperacyjny)
-w leczeniu bólu przewlekłego (np. ból nowotworowy)
-w anestezjologii w czasie znieczulenia oraz w premedykacji.

Obecnie około 70% operacji w Stanach Zjednoczonych przeprowadzanych jest z użyciem fentanylu. Jest także stosowany na oddziałach intensywnej terapii w celu uzyskania analgosedacji. Preparaty fentanylu stosuje się również w znieczuleniach przewodowych, na przykład zewnątrzoponowych i podpajęczynówkowych.

Fentanyl może działać uzależniająco i dlatego obrót nim podlega takim samym przepisom jak innych narkotycznych leków przeciwbólowych. Przewlekłe stosowanie fentanylu powoduje wystąpienie tolerancji farmakologicznej.

Działania niepożądane

Depresja ośrodka oddechowego, czasami nudności, wymioty, bradykardia, hipotonia, wyjątkowo skurcz oskrzeli. Po dużych dawkach obserwuje się niewielką sztywność mięśni klatki piersiowej, co może utrudniać sztuczną wentylację.

Właściwości bojowe

Istnieją podejrzenia, że fentanyl i być może jego pochodne (3-metylofentanyl) są stosowane przez rosyjskie siły specjalne Specnaz. Według agencji informacyjnych władze rosyjskie potwierdziły użycie tych gazów w 2002 roku w akcji odbijania zakładników przetrzymywanych w teatrze na Dubrowce. Podczas samej operacji zginęło około 100 osób, a po jej zakończeniu zmarło następne kilkadziesiąt. Według władz Rosji przyczyną śmierci nie był sam gaz, lecz osłabienie zakładników.

Właściwości narkotyczne

Fentanyl (i jego pochodne) jest produkowany nielegalnie (między innymi w Meksyku[10]) i używany jako substytut heroiny. Powoduje błogostan, znieczulenie, przyjemne otępienie, rozluźnienie mięśni, rozleniwienie, senność, delikatną euforię, poza tym posiada charakterystyczne dla innych opioidów działanie powodujące odsunięcie wszelkich problemów, uczucie że zło zniknęło. Sny w trakcie odurzenia fentanylem są niezwykle realistyczne, w niektórych przypadkach są to sny świadome. Właściwości te sprawiają, że jest to niezwykle silnie uzależniająca substancja, która może powodować uzależnienie fizjologiczne.

W celach rekreacyjnych fentanyl przeważnie jest palony, wstrzykiwany lub zażywany doustnie (wchłania się przez błony śluzowe jamy ustnej). Związek ten ma niską temperaturę parowania, około 40 °C. Rozprowadzany jest w formie proszku i roztworu, który podgrzewa się, nie dotykając go ogniem, i wdycha opary (ten sposób zażywania niesie za sobą najmniejsze ryzyko śmierci).

Fentanyl jest niezwykle niebezpiecznym narkotykiem ze względu na ograniczoną możliwość dawkowania. W większych dawkach powoduje senność nie do pokonania oraz wymioty. Przedawkowanie go powoduje depresję ośrodka oddechowego, co prowadzi do śmierci w mechanizmie uduszenia.

Nie polececam i wypierdalam.