1 grosz

Wzór monety pochodzi oficjalnie z roku 1923, a jej projekt stworzył ceniony plasty Wojciech Jastrzębowski. Moneta weszła do obiegu w roku 1924, jak podają źródła miało to być 1 lipca chociaż w opracowaniach Pana Janusza Parchimowicza doświadczonego numizmatyka i autora masy katalogów możemy znaleźć także daty 31 maja 1924 (dzień wejścia w życie rozporządzenia o ustaleniu wzorów monet) oraz 14 sierpnia 1924. 1 grosz bity był na krążkach wykonanych z brązu (lata 1924-1939) oraz cynku (wprowadzone w 1941 na terenie Generalnego Gubernatorstwa). Monetę wycofano z obiegu 30 października 1950 roku.

Awers (główna strona monety tzw. przednia, prawa)

Na awersie znajduje się w centralnym punkcie godło narodowe - stylizowany orzeł w koronie. Dookoła umieszczony został napis "RZECZPOSPOLITA POLSKA" oraz rocznik. Po obu stronach orła znalazły się rozbite inicjały projektanta "WJ". Pod łapą orła znajduje się znak Mennicy Państwowej - Herb Kościesza (poza rocznikiem 1923, który bity był przez angielską mennicę King's Norton).

Rewers (strona ozdobna - często wskazuje nominał, tzw. tylna, lewa)

Na rewersie mamy wskazany nominał - cyfra "1" z ozdobnym napisem "Grosz". Dodatkowo tło uzupełniają ozdobniki z lewej i prawej strony cyfry "1".

Roczniki

1923 - brąz - Mennica King's Norton
1925 - brąz - Mennica Warszawska
1927 - brąz - Mennica Warszawska
1928 - brąz - Mennica Warszawska
1930 - brąz - Mennica Warszawska
1931 - brąz - Mennica Warszawska
1932 - brąz - Mennica Warszawska
1933 - brąz - Mennica Warszawska
1934 - brąz - Mennica Warszawska
1935 - brąz - Mennica Warszawska
1936 - brąz - Mennica Warszawska
1937 - brąz - Mennica Warszawska
1938 - brąz - Mennica Warszawska
1939 - brąz - Mennica Warszawska
1939 - cynk - Mennica Warszawska

1 grosz 1939 - cynk

Moneta zaliczana w poczet monet Generalnego Gubernatorstwa (jednostka administracyjno-terytorialna utworzona przez III Rzeszę na podstawie dekretu Adolfa Hitlera, obejmująca część okupowanego wojskowo przez Niemcy terytorium II Rzeczypospolitej, która nie została anektowana bezpośrednio przez III Rzeszę). Moneta bita była w latach 1941-1944 na dostępnych stemplach z roku 1939 (stworzone przed wybuchem wojny), jednak Niemcy ze względów ekonomicznych używali tańszych krążków cynkowych, ponieważ miedź wchodząca w skład stopu brązu była bardzo istotna w przemyśle zbrojeniowym.

Źródła:

- Katalog Monet "Monety II Rzeczypospolitej Polskiej 1923-1939" - Janusz Parchimowicz
- Wikipedia
- monetyforum.pl
- Źródła własne

Wprowadzenie

Z poprzednich dzid mogliście się dowiedzieć o historii monety polskiej przed wprowadzeniem oficjalnie waluty "Złoty" na terenie naszego kraju. Myślę, że jesteśmy gotowi aby przybliżyć sobie wiedzę o monetach, a konkternie monetach II Rzeczypospolitej.
Ta seria dzid będzie opowidać tylko o monetach będących prawnie w obiegu i do niego przeznaczonych, które ostatecznie się w nim nie znalazły. Jeśli odzew będzie pozytywny to kolejne części mogę zrobić o odmianach (różnice w wykonaniu stempla do bicia monet), o monetach bitych jako próby, a także o monetach bitych okolicznościowo przez Mennicę Warszawską oraz destruktach (monety z defektem, jak powstały i na jakie typy się dzielą). Jeśli starczy mi sił i chęci to mogę też się podjąć wyzwania omówienia konkretnych projektów monet, które nie zostały nigdy wybite.

Monety II RP

Monety możemy dzielić na monety groszowe i monety złotowe. Do monet groszowych zaliczamy kolejno: 1 gr, 2 gr, 5 gr, 10 gr, 20 gr oraz 50 gr. Z kolei monety złotowe to 1 zł, 2 zł, 5 zł, 10 zł oraz 20 zł (złote monety 10 zł oraz 20 zł nigdy nie trafiły do obiegu, ale zostały wybite jako do niego przeznaczone).

Zapraszam na kolejne części i omówienie konkretnych monet. Zacznę od 1 grosza i będę przechodził do wyższych nominałów.

Jak już wiemy z poprzedniej części wzory monet zostały wyłonione w konkursach, ale do ich wybicia potrzebny był nakład sił i środków, a podstawą była mennica, która w odradzającej się Polsce była słabo wyposażona. Także teraz krótka rozprawka na temat mennictwa. Zapraszam.

Mennica Polska w Warszawie

Początki Mennicy Warszawskiej sięgają roku 1766 roku kiedy to któl Stanisław August Poniatowski wprowadził reformę monetarną (w roku 1765 król powołał Komisję Skarbową i kupił posesję z pałacem przy ulicy Bielańskiej w Warszawie pod budowę mennicy). Oficjalnie data 10 lutego 1966 jest określana jako data powstania Mennicy oraz wprowadzenia królewskiej reformy. W roku 1791 mennica ustanowiła swój znak menniczy - M.V bądź M.W (skrót od Mennica Warszawska). W wyniku rozbiorów mennica zaprzestała działalności w latach 1796-1810. Po tym okresie rozpoczęła bicie monet dla Księstwa Warszawskiego, a po kongresie Wiedeńskim biła monety dla powstałego Królestwa Polskiego. Od roku 1842 rozpoczęło się stopniowe ograniczanie działalności Mennicy Warszawskiej. W roku 1850 zmieniono znak menniczy MW na pisane cyrylicą ВМ. Rok później otwarto Główną Probiernię przy Mennicy Warszawskiej. W 1865 produkcja została zatrzymana. Ostateczna likwidacja nastąpiła w roku 1867 i z dniem 1 stycznia 1868 mennica została przez władze carskie zamknięta. Budynek byłej już mennicy władze carskie rozebrały w 1907 roku pod budowę banku.

Mennica Warszawska w okresie II RP

W roku 1924 premier Władysław Grabski powierzył misję budowy i organizowania Mennicy Państwowej Janowi Aleksandrowiczowi, który do tej pory był vice-dyrektorem Głównego Urzędu Pobierczego. Mennica na czele z dyrektorem Aleksandrowiczem rozpoczęła pracę 14 kwietnia 1924 roku. Jej nową siedzibą był budynej przy ulicy Markowskiej 18 na warszawskiej Pradze. Mennica nie mając odpowiedniego sprzętu zamawiała bicie monet w mennicach zagranicznych mieszczących się w Stanach Zjednoczonych, Anglii, Austrii, Szwajcarii czy też Fracji (o tym opowiem omawiając konkretne monety).

Ciekawostki

1. Jan Aleksandrowicz ustanowił jako znak mennicy herb Kościesza (wywodził się z rodziny szlacheckiej, którego herbem była właśnie Kościesza).

2. W 1924 roku prasa pisała o sukcesie Mwnnicy i kontrakcie na bicie monet tureckich. Rozmowy były prowadzone, jednak strona turecka po niezapowiadanej wizycie w mennicy przerwała rozmowy.

3. Liczarki do liczenia monet używały dużej drewnianej deski z dwustoma wgłębieniami.

4. Do bicia monet srebrnych używano kruszcu z polskiego skarbca, który był dostarczany do zagranicznych mennic.

5. Tylko około 25% monet będących w obiegu zostałow wybitych w Mennicy Warszawskiej.

Źródła:

- Wikipedia
- Narodowe Archiwum Cyfrowe
- monetyforum.pl
- katalog monet
- portalnumizmatyczny.pl
- Strona Mennicy Warszawskiej

II Rzeczpospolita i jej waluty po 11 listopada 1918

Polska po zakończeniu I Wojny Światowej, a tym samym zaborów państwo polskie borykało się z wieloma problemami. Jednym z nich był spadek w postaci systemu monetarnego państw zaborczych.
Tak oto po odzyskaniu niepodległości w listopadzie 1918 roku w obiegu znajdowały się: korona austriacka, marka niemiecka i marka polska. Naczelnik Państwa 7 grudnia 1918 roku wydał dekret o ustanowieniu marki polskiej prawnym środkiem płatniczym na terenie całej II Rzeczypospolitej. W kolejnym roku z obiegu wycofano koronę austriacką, a w latach 1920 i 1922 stopniowo wycofywano marki niemieckie. W międzyczasie ustawą z 28 lutego 1919 r. (Dz.Pr.P.P. 1919 nr 20 poz. 230) Sejm zdecydował o wprowadzeniu w Polsce w przyszłości złotego.

Inflacja

Wyniszczenie ziem polskich przez przejście przez nie frontu I Wojny Światowej oraz późniejszą wojnę z Bolszewikami doprowadziło do stopniowo rosnącej inflacji. Marka polska stała się bardzo podatna na wahania gospodarki. Dla przykładu: po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej kurs dolara do marki wynosił 1:17 000, z kolei w roku 1922 po zabójstwie prezydenta Narutowicza było to już 1:33 000. 1 marca 1923 roku prezydent Stanisław Wojciechowski odbył naradę z byłymi ministrami i powołał na Ministra Skarbu Władysława Grabskiego. Wprowadzony został podatek infacyjny doprowadził do chaosu, strajków i groźby realnej rewolucji.

Plan naprawczy Władysława Grabskiego

Po upadku rządu Władysława Sikorskiego Premierem został Wincenty Witos, który pozostawił na stanowisku Ministra Skarbu Władysława Grabskiego. Minister zaproponował plan naprawczy mający na celu zmniejszenie deficytu budżetowego poprez zaciągnięcie pożyczki zagranicznej, wprowadzenie nowego podatku (tzw. podatek majątkowy) oraz zaplanował zmniejszenie wydatków publicznych na kolej i wojsko. Sejm jednak odrzucił plan, a brak wsparcia ze strony Witosa i nieprzychylna postawa wobec prezydenta sprawiły, że 1 lipca 1923 roku Władysław Grabski podał się do dymisji. Dodam tylko, że w czasie panowania centroprawicowego ugrupowania inflacja przerodziła się w hiperinflację, a ceny wzrosły 286 krotnie co przelało czarę społecznej goryczy.

Reforma walutowa Premiera Grabskiego

Zła polityka fiskalna i wojnyy stronnict postawiły II Rzeczpospolitą nad skrajem przepaści. 17 grudnia 1923 roku na mocy dekretu prezydenta Stanisława Wojciechowskiego na Premiera powołano Władysława Grabskiego, który jednocześnie objął tekę Ministra Skarbu. Katastrofalną politykę kraju i niestabilność systemu obrazuje fakt, iż nowo zawiązany Rząd był 12 w okresie 5 lat od odzyskania przez Polskę niepodległości. 20 grudnia 1923 roku premier wygłosił swoje słynne exposé. Deklarował on reformę walutową i zrównoważenie budżetu - ujednolicenie przychodów i rozchodów państwa oraz zdławienie inflacji. Odbyło się również głosowanie nad przyzaniem Rządowi wotum zaufania. Za głosowało 194 posłów ugrupowań centro-prawicowych, przeciw było 76 posłów partii komunistycznych i mniejszości narodowych, wstrzymało się. 174 posłów głównie partii lewicowych. 11 stycznia 1924 roku przyznano Rządowi specjalnego pełnomocnistwa popartego Ustawą o naprawie skarbu państwa i reformie walutowej na okres pół roku. Na efekty pracy Rządu tzw. pozaparlamentarnych fachowców nie trzeba było długo czekać. W tym samym miesiącu wydano specjalne rozporządzenie ustanawiające nową walutę oraz powołano jej emitenta - Bank Polski, który zastępował zlikwidowaną jednocześnie Polską Krajową Kasę Pożyczkową. W lutym Rząd ogłosił uzyskanie równowagi budżetowej, co ustabilizowało kurs dolara i pozwoliło zakończyć emisję marki polskiej w marcu 1924 roku.

Nowa waluta złoty

Zwieńczeniem reformy pieniężnej przeprowadzonej przez Premiera Władysława Grabskiego i jego Rząd specjalistów było wprowadzenie 29 kwietnia 1924 roku do obiegu nowej waluty. Nim jednak tego dokonano trzeba było ją zaprojektować i określić nominały, o tym w części 3.

Źródła:
- Wikipedia
https://pl.wikipedia.org/wiki/Z%C5%82oty
https://pl.wikipedia.org/wiki/Hiperinflacja
https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Grabski
https://pl.wikipedia.org/wiki/Reforma_walutowa_W%C5%82adys%C5%82awa_Grabskiego
- Histmag
https://histmag.org/Rzad-ostatniej-szansy-rzad-sukcesu-drugi-rzad-Wladyslawa-Grabskiego-8838
- Youtube
https://www.youtube.com/watch?v=8GVUHwVIz5Y
https://www.youtube.com/watch?v=pclXyp5DQu4
- Źródła własne i kroniki

Złoty w okresie I Rzeczpospolitej oraz w czasie zaborów

Złoty jako moneta pojawiła się po raz pierwszy w 1663 r. za sprawą Jana Kazimierza pod postacią tymfa bitego w lichej jakości srebrze (powodem było wyniszczenie gospodarki po wielu wojnach m.in ze Szwedami, Turkami, Kozakami, ale to temat na osobną dzidę). W XIV i XV w. Złotym nazywano złote dukaty zagraniczne z obiegiem w Polsce, jak i bite przez władców Polski. Początkowo wartość złotego obliczano na 14 groszy. Uchwałą sejmu z 1496 r. ustalono kurs złotego na 30 groszy. Z biegiem czasu kurs ten nie utrzymał się, a powodem był zmieniający się parytet srebra i złota. W tym okresie zmieniono jednostkę obrachunkową i była ona równa 30 groszy , określano ją jako złoty polski. Złoty dukat natomiast otrzymał nazwę czerwony złoty. W XVII w. 1 złoty czerwony przeliczany był na 4 do 6 złotych polskich. Reforma monetarna króla Stanisława Augusta ustaliła jednostką zasadniczą o kursie 1 złoty polski = 30 groszy. Stosunek ten utrzymał się przez czasy Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. Mennica warszawska biła monety złotowe do 1841 r.

Okres po I Wojnie Światowej

Po odzyskaniu niepodległości w listopadzie 1918 r. Na terenie II Rzeczypospolitej znajdowały się w obiegu: korona austriacka, marka niemiecka i marka polska (waluta Królestwa Polskiego zwane też kongresowym). Dekretem Naczelnika Państwa z 7 grudnia tego roku marka polska stała się prawnym środkiem płatniczym w całym kraju (W styczniu 1920 Sejm RP ustanowił jako jedyną walutę państwa polskiego markę polską).

Ustawą z 28 lutego 1919 r. (Dz.Pr.P.P. 1919 nr 20 poz. 230) Sejm zdecydował o wprowadzeniu w Polsce w przyszłości złotego zamiast lecha, który był walutą zaproponowaną przez Polską Krajową Kasę Pożyczkową w ustawie z 5 lutego 1919 r. (Dz.Pr.P.P. 1919 nr 14 poz. 174). W ramach ciekawostki dodam, że poza lechem i złotym dyskutowano też nazwanie waluty jako „pol”, którego nazwa cieszyła się podobnym poparciem do lecha i złotego oraz mniej popularne „piast", „sarmat" lub „kościuszko". W tym okresie debatowano nad powołaniem nowego banku emisyjnego pod nazwą Bank Polski w miejsce PKKP, ale sprawę odłożono (w czasie tym niepokój budziło zagrożenie zza wschodniej granicy). Sytuację Skarbu Państwa pogarszała stopniowo coraz bardziej wojna z Bolszewikami, która wybuchła 14 lutego 1919 i zakończyła się 18 października 1920 (dekret pokojowy podpisano 18 marca 1921 roku). PKKP zmuszona była poprzez naciski rządu i przedsiębiorców luzować politykę kredytową. Dodatkowa emisja pieniądza doprowadziła do tego, iż marka polska zaczęła podlegać stopniowej inflacji. Między rokiem 1920-1923 dochodziło do częstych zmian w rządzie oraz do walki stronnictw, którego wynikiem było zabójstwo prezydenta Narutowicza. To wszystko spowodowało hiperinflację, wynikiem której była destabilizacja gospodarki. Okoliczności te doprowadziły do upadku rządu Witosa i powołania na premiera Władysława Grabskiego, który jednocześnie objął tekę Ministra Skarbu. Celem rządu była pełna reforma walutowa i stabilizacja gospodarki.

W styczniu 1924 r. rząd wydał rozporządzenie ustanawiające nową walutę – złotego i powołał jej emitenta – Bank Polski, który zastąpił zlikwidowaną Polską Krajową Kasę Pożyczkową i jako wyłączny emitent waluty państwowej z dniem 28 kwietnia 1924 roku. Przeprowadzono pełną wymianę marek polskich na złote, przy utrzymaniu w obiegu obu walut do końca czerwca 1924 r. (możliwość wymiany marek na złote zachowano do 31 maja 1925 r.). Stosunek wymiany marki polskiej na złotego Grabski ustanowił na 1 800 000:1.

Zapraszam do dyskusji w komentarzach, konstruktywną krytykę i sugestie. 
Mam nadzieję, że tym razem Admin nie usunie tej i kolejnych dzidek z serii "Historia złotego".
Więcej już wkrótce.

Dzień dobry, jako że jestem świeżak to chciałbym się przedstawić. Mam na imię Paweł i jak nick wskazuje jestem z Białegostoku ;p Chciałbym w przyszłości poczynić kilka dzid o tematyce detektorystyki i numizmatyki II Rzeczpospolitej. A teraz, jak to nasza społeczność ma w zwyczaju powiadać - wypierdalam ;)