Ciewkawostki medyczne #2 - udar mózgu

Wstęp
Udar mózgu to stan zagrożenia życia. Absolutnie kluczowe jest jego wczesne rozpoznanie i jak najszybsze wdrożenie leczenia. Dosłownie każda minuta zwłoki, to śmierć kolejnych neuronów i mniejsze szanse na odzyskanie późniejszej sprawności. Udar móżgu to najczęstsza przyczyna niepełnosprawności u osób po 40 r.ż.! W tej dzidzie opowiem Wam jak rozpoznać udar mózgu i jak należy postępować. Uwaga wstępna - jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe!
Statystyki
W Polsce każdego roku na udar mózgu zapada 75 tys. osób, co przekłada się na 30 tys. zgonów i 70% niepełnosprawność wśród osób, które go przeżyły. Zapadalność na udar mózgu to 177/100.000 mężczyzn i 125/100.000 kobiet.
W krajach zachodnich udało się zredukować odsetek osób niepełnosprawnych po udarze poniżej 50% - kluczowy jest czas rozpoczęcia leczenia w szpitalu.
Objawy
Każdy może z bardzo wysokim prawdopodobieństwem rozpoznać udar mózgu, nawet nie mając żadnego wykształcenia medycznego. Objawy udaru mózgu pojawiają się zazwyczaj nagle. Najbardziej charakterystycznym z nich jest niesymetryczna mimika twarzy z opadającym po jednej stronie kącikiem ust. Dodatkowo stwierdzić można osłabienie kończyn po jednej stronie - słaby uścisk dłoni, niemożność uniesienia ramienia, trudność w uniesieniu nogi lub stopy. Może pojawić się niewyraźna mowa lub nawet całkowita utrata rozumienia słów. Kolejnym objawem są zawroty głowy i trudność w utrzymaniu równowagi. Mogą pojawić się także zaburzenia widzenia. Objawem alarmującym jest nagły, utrzymujący się bardzo silny ból głowy, przez pacjentów często określany jako najgorszy jakiego doświadczyli w życiu. Taki ból głowy wskazuje na o wiele cięższy udar krwotoczny mózgu.

Rodzaje udarów mózgu
Udary mózgu dzielimy na niedokrwienne (80%) i krwotoczne (20%).
Udar niedokrwienny powstaje wskutek zamknięcia jednej z tętnic doprowadzających krew do danego obszaru mózgu. Niestety układ krążenia w mózgu jest tak skonstruowany, że tętnice się praktycznie nie dzielą obszarem zaopatrzenia, więc zamknięcie danej tętnicy odcina bardzo duży obszar mózgu od zaopatrzenia w tlen i substancje odżywcze. Najważniejszymi czynnikami ryzyka są miażdżyca i palenie papierosów.
Udar krwotoczny wynika z pęknięcia tętnicy mózgowej (w tym tętniaka). Najważniejszym czynnikiem ryzyka jest nieleczone nadciśnienie tętnicze.
Jeżeli objawy udaru są oczywiste, a w wykonanej tomografii komputerowej brak jest oznak udaru i nie rozpoznano innej choroby (np. hipo- lub hiperglikemii w przebiegu cukrzycy, która może dać zbliżone objawy), nalegajcie na jak najszybsze wykonanie tomografii komputerowej z kontrastem lub rezonansu magnetycznego. W "zwykłej" tomografii komputerowej widać tak naprawdę dopiero dokonane przez udar (niedokrwienny) zniszczenia, dlatego w bardzo wczesnej fazie udar może być w niej jeszcze niewidoczny. Częstą praktyką jest powtórzenie "zwykłej" tomografii po kilku godzinach, żeby sprawdzić, czy "udar się nie pojawił" - to zmarnowany czas! Mowa tu przede wszystkim o udarze niedokrwiennym - udar krwotoczny będzie widoczny praktycznie zawsze nawet w "zwykłej" tomografii.

Poniżej 3 obrazki:
1. Obszary zaopatrzenia mózgu przez poszczególne tętnice móżgowe.
2. Udar niedokrwienny w tomografii komputerowej. Zaciemnienie po lewej stronie obrazu (prawa strona pacjenta) to właśnie obszar udaru niedokrwiennego.
3. Udar krwotoczny w tomografii komputerowej. Jasna plama po lewej stronie obrazu (prawa strona pacjenta) to obszar udaru krwotocznego.

Leczenie
Najważniejsze jest jak najszybsze leczenie szpitalne. Szczególnie w przypadku udaru niedokrwiennego wczesne wdrożenie trombektomii mechanicznej (udrożnienie tętnicy od środka mechanicznie - cewnikiem naczyniowym włożonym przez tętnicę obwodową) lub trombolizy (rozpuszczenie materiału zatorowego poprzez podanie spacjalnych leków) bardzo istotnie poprawia rokowanie - zarówno szanse na przeżycie, jak i późniejsze odzyskanie pełnej sprawności.
W udarze krwotocznym najczęściej leczenie jest jedynie farmakologiczne i ma na celu ograniczanie obrzęku mózgu. Tu rokowanie jest niestety gorsze. Rzadko istnieje możliwość neurochirurgicznego zaopatrzenia krwotoku z tętnicy móżgowej, dlatego kluczowe jest leczenie dużych tętniaków mózgu zanim pojawią się jakiekolwiek objawy. Niemniej część tętniaków z niewielkim krwawienim da się zaopatrzyć wewnątrznaczyniowo, ale trzeba to zrobić możliwie najszybciej po wystąpieniu objawów udaru.
Niezwykle istotnym elementem leczenia udaru mózgu jest bardzo często niedoceniana rehabilitacja. Należy ją wdrażać już od pierwszej doby. Zakres rehabilitacji zapewniany przez szpitale jest bardzo często niewystarczający, dlatego zdecydowanie warto zorganizować "własnego fizjoterapeutę", który to leczenie rozszerzy i samemu spędzać możliwie najwięcej czasu z osobą chorą. Chorego należy mobilizować, aby jak najwięcej chodził (nawet ze wsparciem), mówił i poruszał kończynami objętymi udarem. Musi od samego początku jak najbardziej angażować objęte chorobą kończyny - ma to koronne znaczenie dla odzyskania sprawności. Unikamy szczególnie pozycji w przykruczu (ręka zgięta przy ciele). Chorzy wstydzą się nagle powstałej niepełnosprawności i próbują ją kompensować zdrowymi kończynami - zapobiegamy temu i mobilizujemy chorego do maksymalnego używania kończyn z niedowładem! Do chorego po udarze mózgu zawsze podchodzimy od strony z niedowładem.

Podsumowanie
Dzięki za przeczytanie dzidki, mam nadzieję, że wiedza stąd nigdy Wam się nie będzie musiała przydać. Niemniej w razie czego, nie bójcie się wzywać pogotowia ratunkowego, gdy będziecie u swoich bliskich podejrzewać udar - możecie im w ten sposób uratować życie i sprawność. Pozostaję dostępna w razie pytań i jakbyście chcieli, żebym opisała w podobny sposób jakieś inne zagadnienia medyczne :) Trzymajcie się!

Źródła
https://www.mp.pl/pacjent/udar/aktualnosci/219462,w-polsce-co-65-minuty-ktos-doznaje-udaru-mozgu
https://www.boehringer-ingelheim.pl/udar-niedokrwienny/udar-niedokrwienny/epidemiologia
https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.29.
https://neuroaid.pl/rehabilitacja-po-udarze-mozgu/
https://radiopaedia.org/
https://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page