Dzidki, zapewne kiedyś słyszeliście już o takich przypadkach, jak ludzie z trzecią kończyną, dodatkowym uchem i innymi częściami ciała. Jeśli myśleliście, że to kwestia mutacji genetycznej – prawdopodobnie byliście w błędzie. To zespół zanikającego bliźniaka lub jego bardziej zaawansowane stadium - fetus in fetu (łac. bliźniak w bliźniaku – niekiedy zwany również bliźniakiem pasożytniczym, gdyż może on zagrażać zdrowemu płodowi po jego urodzeniu). Szacuje się, że zjawisko wchłaniania jednego bliźniaka przez drugiego dotyczy aż 30% ciąż bliźniaczych, kiedy to płody walczą między sobą o przetrwanie, jeden obumiera będąc wchłonięty przez drugi – często następuje to bezobjawowo, czyli nie ma ani dodatkowych organów ani części ciała.

Można to już wychwycić na wczesnym etapie, jednak często ginekolodzy obserwując takie zjawisko nie informują o tym pacjentek w trosce o ich zdrowie – mogłoby to wywołać bardzo silny stres skutkujący poronieniem i byłoby niebezpieczne nawet dla płodu mającego szansę na przetrwanie. A lekarz powinien mieć na uwadze dobro pacjenta. Dlatego też jest szansa, że niewielka część osób urodzonych z pojedynczych ciąż miało swojego bliźniaka, stoczyło z nim bój na wczesnym etapie o zasoby, jakimi są substancje odżywcze w łożysku matki w celu walki o przetrwanie, a potem wchłonęło bliźniaka… bo w przyrodzie nic się nie marnuje. I cóż, jak to mówią: „life is brutal and full of zasadzkas and sometimes kopas w dupas”. Pozostaje się cieszyć, że było się tym silniejszym bliźniakiem. Peter Pharaoh z uniwersytetu w Liverpoolu podejrzewa, że na 133 mln dzieci, które przyszły na świat w 2012 roku, aż 7 mln w życiu płodowym miało siostrę lub brata, z czego tylko niewielki procent z nich nie podołał całkowitemu wchłonięciu płodu i może zawierać jego pozostałości – albo w postaci VTS albo fetus in fetu.

Jak dochodzi do zespołu zanikającego bliźniaka i płodu w płodzie?

Po raz pierwszy przypadek fetus in fetu został opisany w XIX wieku i przybiera postać monozygotycznej dwuowodniowej ciąży wielopłodowej. Nazwą tą nazywa się przypadek, w którym płód nie został całkowicie wchłonięty przez jedno z bliźniąt i wewnątrz jego ciała znaleziona została pozostałość w postaci płodokształtnej, zwapniałej masy. Szacuje się, że anomalia ta powstaje około raz na pół miliona urodzeń – od pierwszego odkrycia wraz z rozwojem medycyny i technologii zaczęto stwierdzać coraz więcej takich przypadków – póki co, zarejestrowano ich trochę ponad 200 na całym świecie. Co ciekawe, specyfikacja tej malformacji przypomina nieco nowotwór zwany potworniakiem i wymaga rozróżnienia – w przeciwieństwie do nowotworu fetus in fetu posiada własną szypułę naczyniową, a także różni się ukształtowaniem masy patologicznej i metameryczną segmentacją w obrębie kręgosłupa.

Szacuje się, że jest to zaawansowane stadium VTS (ang. vanishing twin syndrome – zespół zanikającego płodu czy inaczej: zespół zanikającego bliźniaka), jednak zdarza się znacznie rzadziej i powoduje całkowite wchłonięcie jednego z bliźniaków do wnętrza drugiego. O ile zespół zanikającego bliźniaka zdarza się znacznie częściej i w dużej mierze kończy się pomyślnie, bez jakichkolwiek pozostałości, o tyle przy fetus in fetu jest nie bez przyczyny zwany też „bliźniaczą matrioszką” – jedno z bliźniąt jest wchłaniane do wnętrza drugiego w całości, ale pozostaje po nim nieduży ślad, który może niegdyś zostać wykryty i pomylony z guzem. Fetus in fetu, zwany bliźniakiem pasożytniczym, może stanowić zagrożenie dla żyjącego bliźniaka i powodować liczne dolegliwości, dlatego wymaga po wykryciu jak najszybszego usunięcia (chociaż są również na tyle małe przypadki, że można przeżyć wiele lat nawet o nich nie wiedząc). Oba przypadki (VTS i fetus in fetu) znane są również jako „kanibalizm bliźniaków”, gdyż jedno poniekąd „zjada” drugie, żeby samemu przetrwać w przypadku dostarczenia zbyt małych ilości substancji odżywczych z organizmu matki. Nadal prowadzone są liczne badania nad oboma zjawiskami, ale wstępnie zakłada się, że zaniedbania ze strony matki (np. progoreksja – anoreksja w ciąży czy też nadmierne odchudzanie się w okresie ciąży) może zwiększać szansę na wystąpienie któregoś ze zjawisk.

Czym różni się VTS i fetus in fetu od bliźniąt syjamskich?

W przypadku bliźniąt syjamskich zachodzi zupełnie inny proces, niż w przypadku fetus in fetu czy VTS, gdyż oba płody pozostają żywe i jeden nie powoduje obumierania drugiego w łożysku. Oba mają szansę na przetrwanie, chociaż nie na autonomiczne funkcjonowanie bez rozdzielenia (do tego nie wszystkie przypadki są możliwe do rozłączenia). Ponadto bliźnięta syjamskie zrośnięte ze sobą nierozerwalnie ważnymi narządami, jak chociażby mózg w przypadku śmierci jednego z nich obumiera także drugie. Przy VTS i fetus in fetu obumiera słabsze jeszcze w łożysku matki i zostaje wchłonięte przez drugi płód jeszcze przed jego narodzinami w celu uzupełnienia substancji odżywczych. Czyli wchłaniany płód jest już martwy po „przegraniu” z silniejszym bliźniakiem. Do tego oba przypadki czyli zespół zanikającego płodu oraz bliźniak w bliźniaku, mają miejsce jedynie podczas trwania II lub III trymestru, kiedy bliźnięta syjamskie mogą zrosnąć się już w I bez jakiejkolwiek walki jednego z bliźniąt o dominację.

Większy procent leworęcznych przy VTS i fetus in fetu?

Co ciekawe, włoski uczony Luigi Gedda, który przez lata prowadził badania nad zjawiskiem tak zwanych „lustrzanych bliźniaków” (kiedy jedno jest leworęczne, drugie praworęczne, ale oboje są bliźniętami jednojajowymi) zauważył również ciekawą zależność dotyczącą fetus in fetu oraz VTS – jak na to, że osoby leworęczne stanowią jedynie 8%-15% populacji danego regionu, przy zespole znikającego bliźniaka stanowią oni prawie 35% wszystkich przypadków. Dlatego wykazał konieczność kontynuowania badań nad przypadkiem bliźniaków lustrzanych – czy w przypadku wchłaniania jednego płodu przez drugi bliźniak leworęczny ma większą przewagę? Ze względu na to, że VTS to jedynie około 30% wszystkich ciąż mnogich, więc nieco mniej, niż co trzecia, z czego około kolejna 1/3 to osoby leworęczne, wymaga to dokładniejszych badań nie tylko nad samymi bliźniętami lustrzanymi, ale również sposobem ułożenia płodów w łożysku i wpływie na wynik „walki” między bliźniętami oraz ogólnie nad VTS i fetus in fetu. Może to być równie dobrze dzieło przypadku.

Dodatkowe źródła dla zainteresowanych:

1.https://patolodzynaklatce.wordpress.com/2015/04/01/matrioszki-czyli-plod-w-plodzie-fetus-in-fetu/
2.https://www.poradnikzdrowie.pl/ciaza-i-dziecko/przebieg-ciazy/zespol-znikajacego-blizniaka-przyczyny-objawy-aa-81BN-2jJs-omS1.html
3.https://wylecz.to/choroby-w-ciazy/fetus-in-fetu-czyli-plod-wewnatrz-plodu/
4.http://www.fetalecho.pl/sites/fetal/files/file/artykuly/Fetusinfetu8.pdf
5.https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/38935/sitharama_jindal_vuriti_naredi_krishnamurthy_subramania_fetus_in_fetu_case_report_2017.pdf?sequence=1&isAllowed=y
6.https://www.cureus.com/articles/114000-fetus-in-fetu-a-case-of-vanishing-triplet-phenomena
7.https://www.mithatgunaydin.com/wp-content/uploads/2019/06/Fet%C3%BCs-in-fet%C3%BC-yay%C4%B1n.pdf
8.https://www.itmedicalteam.pl/articles/fetus-in-fetu.pdf
9.https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/23023-vanishing-twin-syndrome
10.https://www.healthline.com/health/vanishing-twin