Szkaradnica to ryba z rodziny skorpenowatych, którą często zalicza się również do rodziny szkaradnicowatych. Występuje w Oceanie Indyjskim i Oceanie Spokojnym i Morzu Czerwonym (to właśnie tutaj jest najczęściej spotykana przez nurków oraz turystów) na głębokości do 30 m. Jest to drapieżna ryba, której masywne ciało o długości wahającej się u dorosłych osobników od 30 do 40 cm długości jest uzbrojone w kolce jadowe wydzielające truciznę śmiertelną dla człowieka. Waży nawet około 2,5 kg. Większość szkaradnic ma kolor brązowy lub szary, co znacząco ułatwia im wtopienie się w otoczenie raf – niekiedy można znaleźć również osobniki o ubarwieniu czerwonym lub ciemno-pomarańczowym. Najczęściej ukrywa się wśród skał i raf koralowych osadzając się na dnie i zakopując w mule.

Spotyka się ją głównie w pobliżu raf koralowych, gdzie upodabnia się do podłoża, na którym poluje. Metoda ta nazywa się mimetyzmem. To cierpliwy łowca, który potrafi bardzo długo w jednym miejscu czekać na swoją ofiarę i nie wykonuje zbyt wielu ruchów podczas polowania – pozwala to szkaradnicy nie tylko na zaczajenie się na ofiarę i zaatakowanie jej, kiedy ta przepływa blisko, ale też zapobiega utracie dużej ilości energii, dzięki której ta może przeżyć do czasu złapania kolejnej zdobyczy. Kiedy nieświadoma niczego ryba lub skorupiak zmierza w jej stronę, szkaradnica łapie je w swoje zęby (ma aż 4 pary szczęk uzbrojonych w małe, ostre zęby) i gwałtownym ruchem wciąga do paszczy. Ponieważ jej szczęki nie mają dużej siły ścisku, duża ilość dodatkowych szczęk znajdujących się wewnątrz gardła szkaradnicy utrudniają ofierze ucieczkę zatrzymując ją wewnątrz. Wypukłe, wysoko osadzone oczy umożliwiają jej dokładne obserwowanie otoczenia bez konieczności poruszania się, co zapobiega zdradzeniu jej pozycji.

Upodabnianie się do podłoża pomaga jej uchronić się przed atakiem drapieżników – nie tylko skutecznie się kamufluje pokrywając się mułem, ale też jej zdolność do długiego pozostawania w bezruchu powoduje, że części rafy koralowej zaczynają się na niej osadzać, a glony obrastać, dzięki czemu pozostaje niemalże niewidoczna na pierwszy rzut oka (to właśnie ze względu na tą cechę w języku angielskim nazywana jest „stonefish”, czyli kamienna ryba, podczas gdy w polskim jej nazwa odnosi się do jej nieurodziwej aparycji). Jej masywne ciało i duża siła umożliwiają jej poruszanie się mimo dużego obciążenia wynikającego z jej specyficznego kamuflażu. Kolejnym sposobem obrony przed drapieżnikiem są ich kolce połączone z gruczołami jadowymi - wystarczy niewielki nacisk, aby większa dawka śmiertelnego dla wielu stworzeń jadu uwolniła się z jej kolców. Trucizna znajduje się aż w 13 kolcach umiejscowionych na jej specyficznej płetwie grzbietowej.

Uważa się ją za jedną z najbardziej jadowitych ryb na świecie… co podobnie, jak w przypadku ryby fugu nie przeszkadza Japończykom przyrządzać ją w swojej kuchni i spożywać jako atrakcyjne ryzyko. Jeśli jej gruczoły nie zostały dokładnie usunięte, konsumującemu grozi śmierć przepełniona cierpieniem. Znajdują się one głęboko pod płetwą grzbietową, jednak nawet niewielki nacisk może spowodować uwolnienie się jadu, którego niewielkie ilości mogą przedostać się do mięsa ryby powodując zgon osoby spożywającej. Warto tutaj jednak zaznaczyć, że śmiertelne może się okazać jedynie sashimi lub sushi ze szkaradnicy, gdyż po obróbce termicznej jad przestaje być trujący. Co ciekawe, mięso tej ryby jest niemalże przezroczyste w swojej surowej postaci, dlatego najchętniej jest właśnie jedzone pod postacią sashimi, które układa się na finezyjne sposoby. Populacja tego gatunku jest bardzo duża, dlatego bywa nawet trzymana w akwariach jako atrakcja.

Dodatkowe materiały dla zainteresowanych:

1. https://myanimals.com/pl/zwierzeta/dzikie-zwierzeta-zwierzeta/szkaradnica-prawie-niewidoczny-mieszkaniec-rafy/
2.https://www.tawernaskipperow.pl/czytelnia/ciekawostki/najbardziej-jadowite-zwierze-swiata/6488
3. https://www.ekologia.pl/wiedza/zwierzeta/szkaradnica
4. https://www.nurkomania.pl/ryby_szkaradnica.htm
5. https://akwarium.gdynia.pl/szkaradnica/
6. https://www.youtube.com/watch?v=FIuHOwzBKIY

Dzidki, czy znacie przydacznie? To największe istniejące małże klasyfikowane do rzędu Veneroida, zaś ich najpopularniejszą rodziną są Tridacnidae. Najczęściej spotykanym rodzajem jest Tridacna (stąd polska nazwa „przydacznia”). Największym przedstawicielem jest przydacznia olbrzymia. Zazwyczaj osiągają aż do 1,5 metra długości, zaś ich waga nawet do 320 kg. Są największą rodziną małży jadalnych i perłotwórczych. Występują zazwyczaj w płytkich wodach raf koralowych znajdujących się w tropikalnej strefie Oceanu Indyjskiego, Pacyfiku oraz Morza Czerwonego, gdzie razem z koralowcami stanowią najbardziej charakterystyczną faunę występujących tam raf koralowych.

Na podstawie zapisu kopalnego szacuje się, że po raz pierwszy pojawiły się w drugiej połowie eocenu, zaś w okresie pliocenu (ok. 5,33 do 2,58 mln lat temu) występowały już wszystkie znane obecnie gatunki. Oznacza to, że od około 5 mln lat nie ulegały już ewolucji i przetrwały do dzisiaj w znanej nam obecnie formie. Ze względu na ten fakt, przydacznie tuż obok łodzików (potomkowie amonitów) uznawane są za żywe skamieliny, gdyż zgodnie z szacunkami na podstawie wykopalisk archeologicznych nie zmieniły one swojej budowy ani rozmiarów przez miliony lat.

Promieniste i grube żebra przydaczni pokrywające ich skorupę, nadają krawędziom falisty zarys, zaś same krawędzie zachodzą na siebie w taki sposób, że powstaje zygzakowata szczelina, przez którą wydobywa się barwny, silnie rozrośnięty płaszcz małży. Górna część płaszcza posiada tysiące fotoreceptorów, dzięki którym jego intensywnie ubarwiona powierzchnia wystawiona jest na działanie promieni słonecznych. Dlatego też małże te można znaleźć w płytkich wodach oceanu, gdzie dociera dostatecznie duża ilość światła. Warto wspomnieć, że ze względu na swoją budowę – w szczególności rozmiar i zygzakowaty kształt krawędzi muszli – jest częstym motywem wszelkiego rodzaju filmów animowanych czy kreskówek. Chociaż przeważają w animacjach, w których akcja rozgrywa się w morzu lub oceanie (np. Mała Syrenka, Gdzie jest Nemo, Sponge Bob), to epizodycznie pojawiają się również w innych produkcjach (np. Popeye, The Simpsons, Woody Woodpecker, Różowa Pantera, Pokemony).

Przydacznie są jadalne, dlatego wykorzystuje się je niekiedy w celach konsumpcyjnych, jednak z rzadka ze względu na ich duży rozmiar i trudności w oddzielaniu mięsa od muszli. Dlatego jeśli wykorzystywane są w restauracjach czy osteriach, są to zazwyczaj mniejsze osobniki. Ich muszle wykorzystuje się z kolei w celach zdobniczych lub jako element dekoracyjny w akwarystyce. Ze względu na swój rozmiar, są stałą atrakcją podczas nurkowania w rejonach swojego występowania – estetycznie prezentuje się na zdjęciach, dlatego można ją znaleźć w wielu albumach z podwodną fotografią. Niekiedy można je spotkać także w większych oceanariach, gdyż nie zagrażają rybom – żywią się jedynie planktonem, chociaż w przekazach ustnych niektórych kultur miały również zjadać ryby, a nawet zagrażać ludziom (spowodowane było to znaczącym rozmiarem przydaczni). Mieszkańcy wysp Pacyfiku wyławiali przydacznie w celach wykonywania z ich muszli przedmiotów użytkowych – jako zbiorniki na deszczówkę, jako wanienek do kąpania dzieci czy do wykonania umywalek.

Przydacznie są również małżami perłotwórczymi. Wytwarzają największych rozmiarów perły, jednak nie mają one dużej wartości handlowej. Wpadające przez dosyć rozwartą szczelinę przydaczni ziarna piasku pokrywane są masą perłową w celu… załagodzenia bólu wynikającego z przedostawania się ostrych ziaren piasku i innych drobin, które ocierają się o delikatną powierzchnię płaszcza powodując ból. Ze względu na duże rozwarcie krawędzi muszli przydaczni, poza samym piaskiem przedostają się także inne zanieczyszczenia, co powoduje obniżenie wartości perły. Ze względu na długość życia przydaczni, która wynosi około 150 lat, tworzone perły wraz z rosnącym powoli osobnikiem mogą osiągnąć zadziwiające rozmiary i masę. W 2016 roku znaleziono największy okaz perły przydaczni olbrzymiej. Została wyłowiona przez filipińskiego rybaka, który początkowo traktował ją jako talizman i przez wiele lat trzymał pod łóżkiem nie mówiąc o tym nikomu. Dopiero po 10 latach, kiedy jego dom spłonął, postanowił wydobyć perłę i udać się do pobliskiego urzędu miasta w celu wyceny i sprzedaży okazu. Perła jest imponujących rozmiarów, gdyż jej długość wynosi 61 cm, szerokość 30 cm, zaś masa wynosi 34 kg. Jej wartość oszacowano na 100 mln dolarów amerykańskich. Została wpisana do Księgi Rekordów Guinnessa. Można ją znaleźć na ekspozycji w Urzędzie Miasta Puerto Princessa.

Zbyt duże zainteresowanie wykorzystaniem przydaczni w celach komercyjnych spowodowało załamanie ich populacji w niektórych rejonach oraz przyczyniło się do niszczenia raf koralowych, których element często stanowią. Z tego powodu wszystkie istniejące gatunki przydaczni objęto konwencją CITES (ang. Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora), czyli konwencją o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, która ogranicza nie tylko handel samymi zwierzętami, ale również wytworzonymi przez nie produktami (w tym przypadku perły, muszle i wyroby z nich wykonane).

Dodatkowe źródła dla zainteresowanych:

1. https://gemlord.pl/pl/blog/perly-przydaczni
2. http://dzialprzyrody.blogspot.com/2015/03/przydacznie-tridacnidae_11.html
3. https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C402248%2Cmuszle-pelne-swiatla.html
4. https://www.ekologia.pl/wiedza/zwierzeta/przydacznia-niebieska
5. https://www.ekologia.pl/wiedza/zwierzeta/przydacznia-olbrzymia
6. https://www.national-geographic.pl/galeria/to-smierc-dla-raf-koralowych-kto-kradnie-malze/rafy-w-morzu-poludniowochinskim-3
7. https://www.nationalgeographic.com/animals/invertebrates/facts/giant-clam
8. https://oceana.org/marine-life/giant-clam/
9. https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0080858
10. https://www.fishlore.com/profile-tridacna-maxima-clam.htm
11. https://animaldiversity.org/accounts/Tridacna_gigas/
12. https://cites.org/sites/default/files/eng/com/ac/22/E22-10-2-A8e.pdf
13. https://granica.gov.pl/j/index.php/24-glowna/506-cites