Sejm Ustawodawczy 1919-1922

Nominał: 10 zł
Metal: 925/1000 Ag
Średnica: 32 mm
Waga: 14.14 g
Stempel: lustrzany
Naklad: 15000 sztuk
Rant: gładki
Dodatek: brak
Data emisji: 2019-02-08

Cena emisyjna: 120 zł
Z rąk prywatnych: 120 zł 
Ze sklepu: 150 zł 
NGC PF70: od 200 zł 

 10 lutego 1919 r. po raz pierwszy w niepodległej Polsce zebrał się Sejm. Przemawiający z tej okazji Naczelnik Państwa Józef Piłsudski stwierdził: „W tej godzinie wielkiego serc polskich bicia czuję się szczęśliwym, że przypadł mi zaszczyt otwierać Sejm polski, który znowu będzie domu swego ojczystego jedynym panem i gospodarzem”.
 
Liczba posłów zmieniała się kilka razy, co wynikało z kształtowania się granic i przeprowadzania dodatkowych wyborów na niektórych ziemiach granicznych. Finalnie, w marcu 1922 r. w Sejmie zasiadło 432 posłów. Sejm Ustawodawczy odbył 342 posiedzenia, uchwalając 571 ustaw. Ostatnie posiedzenie odbyło się 27 listopada 1922 r.

Dzieło Sejmu Ustawodawczego doprowadziło do scalenia ziem wchodzących wcześniej w skład państw zaborczych i stworzyło filary ustrojowe nowoczesnej demokracji. Ukoronowaniem jego prac było przyjęcie 17 marca 1921 r. Konstytucji, która wprowadzała egalitarny ustrój republiki demokratycznej o parlamentarno-gabinetowym systemie rządów. Odwoływała się do monteskiuszowskiej koncepcji trójpodziału władz. Władzę zwierzchnią przyznawała narodowi.

Na rewersie monety, upamiętniającej 100. rocznicę powołania Sejmu Ustawodawczego, przedstawiono portret Wojciecha Trąmpczyńskiego (1860–1953) oraz głowicę jego laski marszałkowskiej.

Trąmpczyński był prawnikiem, działaczem Narodowej Demokracji. W okresie zaborów w pruskim Landtagu i niemieckim Reichstagu, dzięki doskonałej znajomości języka i prawa niemieckiego, zasłynął z rzeczowej krytyki antypolskiej polityki rządu. Był członkiem Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu. Został wybrany na marszałka Sejmu Ustawodawczego. Następnie, w latach 1922–1927 pełnił funkcję marszałka Senatu, a później w latach 1928–1935 zasiadał w ławach poselskich.

Portret Trąmpczyńskiego jest wzorowany na autolitografii Stanisława Lentza – malarza, portrecisty, ilustratora, profesora warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Wizerunek pochodzi z teki „Sejm Ustawodawczy Rzeczypospolitej Polskiej w portretach”, wydanej w 1919 r.

Uwiecznioną na monecie laskę wręczono Wojciechowi Trąmpczyńskiemu z okazji imienin, 23 kwietnia 1920 r. Ufundowali ją z własnej inicjatywy posłowie. Laskę projektował Józef Teofil Smoliński – malarz, badacz sztuki, a wykonała ją warszawska firma Grzegorza i Feliksa Łopieńskich.

Na głowicy laski (wzburzone fale morskie) unosi się jednomasztowy korab z żaglem i linami masztowymi (symbol państwa). Zamiast bocianiego gniazda umieszczono wieniec dębowy (alegoria zwycięstwa), na którym spoczywa orzeł w koronie z rozpostartymi skrzydłami (Orzeł Biały).

Laska marszałkowska była symbolem godności marszałka Sejmu i używano jej przy okazji otwarcia i zamknięcia sesji. Trzykrotne stuknięcie laską symbolizowało trzy stany sejmujące dawnej Rzeczypospolitej: króla, Senat i Izbę Poselską. Laska marszałka Wojciecha Trąmpczyńskiego jest na stałe eksponowana w Sejmie.

Na awersie monety wprowadzono – podkreślając ciągłość tradycji parlamentarnych – godła II i III Rzeczypospolitej na tle polskiej flagi oraz napis Salus rei publicae suprema lex (Dobro Republiki Najwyższym Prawem). Dewiza, przypisywana Cyceronowi lub Salustiuszowi, była maksymą Sejmu II Rzeczypospolitej. Łacińską sentencję umieszczono nad stołem prezydialnym w Sali Posiedzeń Sejmu w 1919 r. Pojawiła się także na medalu „Otwarcie Sejmu Ustawodawczego” (aut. Jan Raszka, dat. 1919), oraz na medalu „Rocznica uchwalenia Konstytucji Marcowej, 1922” (aut. Feliks Łopieński, dat. 1922).